بررسی انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ عراق

به گزارش خبرگزاری رسا، سرانجام انتخابات پارلمانی 2018 عراق در روز شنبه 22 اردیبهشت ماه به پایان رسید. انتخابات این دوره به صورت الکترونیکی انجام گرفت. در اعلام‌های گذشته مفوضیه تصمیم بر این بود که نتایج انتخابات 48ساعت بعد از برگزاری اعلام گردد، ولی با توجه به اولین تجربه برگزاری انتخابات به شکل الکترونیکی اعلام نتایج با تاخیری پنج روزه انجام گرفت و نهایتا در روز یکشنبه 30/2/97 نتایج رسمی انتخابات اعلام گردید.

تحلیل رویداد:

مشارکت در انتخابات: آخرین انتخابات عراق در سال 2018 با مشارکت 52/44 صورت گرفت. از 24میلیون نفر واجد شرایط  رای ، در انتخابات حدود 11 میلیون نفر شرکت کرده‌اند که این میزان مشارکت ،افت محسوسی نسبت به ادوار گذشته داشته است.

در نمودار ذیل  نتایج انتخابات گذشته عراق تا به امروز  و درصد مشارکت نمایش داده شده است:  

مشاهده می شود که درصد مشارکت در هر انتخابات نسبت به دوره گذشته کاهش داشته است، مشارکت 52/44درصدی این دوره پایین ترین میزان مشارکت در ادوار پیشین را نشان می دهد. این امر خود بیانگر روشن شدن زنگ هشداری برای مسئولین عراقی است که لازم است دلایل این عدم مشارکت را احصاء، مطالعه و به دنبال  راهکاری جهت برون رفت از این شرایط ایجاد شده باشند. آنچه به نظر می رسد نارضایتی گسترده ای در بین مردم نسبت به شرایط کنونی عراق شکل گرفته است. شرایط اقتصادی  و فساد حاکم بر سیستم های دولتی یکی از عوامل ،عدم اقبال عمومی افکار عمومی عراقی ها به این انتخابات می تواند باشد ، به هر روی افرادی که در این انتخابات به عنوان کاندیدا شرکت کرده اند، سابقه مسئولیت در دولت عراق را داشته اند و مردم عراق کارکرد و نحوه مدیریت ایشان را آزموده بودند و برخی از این چهرها مشهور به فساد مالی بودند.

وضعیت نا مناسب خدمات عمومی نیز می‌توانست باعث تقویت خط تحریم انتخابات عراق شده باشد ، در ماه های قبل از انتخابات شبکه های مجازی مورد استفاده در عراق مانند (فیسبوک و توئیتر ) با هشتگ # "آزموده را آزمودن خطاست" بارها مانور عملیات روانی بر سرعدم شرکت در انتخابات به راه انداخته بودند. بیانیه مرجعیت نیزکه تکلیف شرعی را از گردن مصوتین (رای دهندگان) برداشت هم بعنوان یک عامل موثر می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد. در جدول ذیل میزان مشارکت تعدادی از استان های عراق به عنوان نمونه آورده شده است:

استان دهوک بالاترین میزان مشارکت و استان میسان پایین‌ترین میزان مشارکت رای دهندگان در انتخابات پارلمانی 2018عراق را داشته است. منطقه اقلیم کردستان مشارکتی بالاتر از سایر مناطق عراق را داشته است.

نظر سنجی‌های انتخابات

در ماه های قبل از انتخابات، اکثر نظر سنجی ها نشان دهنده پیشتازی ائتلاف النصر-که در راس آن حیدرالعبادی قرار داشت- بود. با در نظر گرفتن شرایط عراق قبل و بعد از به قدرت رسیدن عبادی این نظر سنجی ها دور از واقعیت نیز به نظر نمی رسید. برخی از نکات مثبت در پرونده کاری عبادی را می توان اینگونه بیان داشت:

* پایان سلطه داعش در استان های سنی نشین عراق
*مقابله موفق با پروژه استقلال اقلیم کردستان و جلوگیری از تجزیه کشور
* بازگشت اداره استان کرکوک (که به عنوان منطقه متنازع بین دولت فدرال و اقلیم شمرده می شد) بعلاوه کنترل چاه های نفت کرکوک به دولت مرکزی
* برقراری روابط خارجی مناسب با دولت های بزرگ و قدرت های منطقه ای
* افزایش میزان تولید نفت (با در نظر گرفتن جنگ داخلی در عراق و مشکلات فراوان امنیتی در این کشور ، تولیدات نفتی عراق به اندازه قابل قبولی افزایش داشته است).

بر اساس نظر سنجی مرکز افکار عراق که در فاصله زمانی 2تا8 اردیبهشت ، بیش از 3000 نفر را در استان های عراق مورد پرسش قرار داد ،60% پرسش شوندگان موافق نخست وزیری عبادی بودند. در جدول ذیل مقایسه ایی بین پیش بینی یک نظر سنجی از مرکز مطالعات شرق عربی به ریاست دکتر علی مومن نشان داده شده است. این مرکز پس از 2003 هر ساله پژوهش های این چنینی داشته که معروف است به نسبت 85% نتایج پروژه هایش، به واقعیت نزدیک بوده است. مقایسه نتایج نشان از پیچیدگی تحلیل و بررسی این انتخابات را بیشتر مشخص می کند.

برخی بر این نظر هستند که میزان مشارکت پایین در انتخابات موجب شکل گیری چنین نتایج دور از انتظاری شده است. اگر سائرون امروز به عنوان ائتلاف نخست قرار میگیرد صرفا بدان دلیل است که حضوری کمرنگ پای صندوق های رای وجود داشته است و جریان صدر که دارای پایگاهی سنتی است وعده ای به صورت همیشگی به آن رای می دهند ،باعث شده که نتایج انتخابات بدین صورت رقم بخورد.

امکان تقلب در انتخابات پارلمانی2018 عراق

حاشیه همیشگی برگزاری هر انتخابات شائبه وجود تقلب و یا تخلف در انتخابات است. کمیساریای عالی انتخابات عراق با برگزاری انتخابات به شکل الکترونیکی مساعی اش را در جهت سلامت انتخابات به کار گرفت منتهی این طبیعی است که افراد و گروه های شکست خورده به دنبال عاملی بیرونی جهت توجیه خود ، به گزینه تقلب در انتخابات متوسل می گردند.اولین نشانه های اعتراض به انتخابات در استان کرکوک به وجود آمد که منجر به برخی درگیری ها و اعلام وضعیت حکومت نظامی گردید. سلیم الجبوری رئیس مجلس فعلی که به عنوان ناکام بزرگ در این انتخابات قلمداد می شود نیز اعتراض هایی جهت بررسی مجدد صندوق آرا به صورت دستی و همچنین ابطال انتخابات و برگزاری مجدد انتخابات داشته است. 80نفر از نمایندگان شکست خورده در این انتخابات نیز، فریاد تقلب سر داده و خواستار رسیدگی فوق العاده به وضعیت پیش آمده شدند . علاوی و دولت قانون نیز نسبت به سلامت انتخابات شکایاتی داشتند. ایاد علاوی خواستار برگزاری انتخابات مجدد شد ، ولی با تایید کمیساریای عالی انتخابات و حمایت امریکا از صحت انتخابات این موضوعات به حاشیه رانده شد.

نتایج نهایی اعلام شده توسط کمیساریای عالی انتخابات:

با تمامی اتفاقات و حوادث مربوط به انتخابات 2018 عراق که از ماه های قبل شروع و تا روز انتخابات ادامه داشت، در نهایت با تائید کمیساریای عالی انتخابات نتایج آراء ماخوذه به شرح ذیل مورد تایید قرار گرفت.

مراحل تشکیل دولت در عراق بعد از انتخابات:

طبق قوانین انتخاباتی در عراق پس از اعلام نهایی و تائید کمیساریای عالی انتخابات ، رئیس جمهور فعلی مهلتی 15 روزه تعیین می کند تا  جلسه پارلمان جدید تشکیل شود. در جلسه اولیه رئیس و دو نواب رئیس توسط اعضای جدید مجلس انتخاب می گردند.پس از آن مجلس 30روز مهلت دارد تا با اکثریت دو سوم آراء رئیس جمهور را مشخص کند. رئیس جمهور جدید به  نامزدکتله اکبر[1] ماموریت تشکیل کابینه را می دهد. فرد منتخب مهلت 30روزه دارد تا کابینه را معرفی کرده و از مجلس رای اعتماد بگیرد.رای دادن مجلس به وزرا و به برنامه دولت به طور جداگانه و براساس اکثریت مطلق انجام می شود.در صورت شکست نامزد نخست وزیری در تشکیل دولت ائتلافی ، رئیس جمهور مهلت 15روزه دارد تا فرد دیگری را برای تشکیل کابینه معرفی کند. باید به این نکته توجه داشت که رایزنی هایی که بعد از انتخابات برای شکل گیری کتله اکبر بین ائتلاف های شرکت کننده در انتخابات وجود دارد ، خود به تنهایی پروسه پیچیده ایی است. ائتلاف ها باید بر سر مناسب مختلف حکومتی به چانه زنی سیاسی پرداخته و بر سر مسائل مختلف به تفاهم مشترک برسند و این خود امری زمان بر و صعب برای طرفین مذاکره کننده است.

برخی از سناریوهای ائتلاف را می توان طبق جدول زیر نشان داد:

نقش بازیگران خارجی در عر اق:

در ماه های گذشته بازیگران خارجی تاثیر گذار در صحنه عراق هر یک به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از کاندیداهای مورد علاقه خود حمایت می کردند. این بازیگران از رسانه های گروهی و شبکه های اجتماعی  به عنوان یک ابزار مهم در همسو کردن افکار عمومی کشور هدف با منافع ملی خود بهره می برند. در اینجا لازم است در ابتدا تقسیم بندی که رسانه ها روی آن مانور تبلیغاتی می دهند را بیان کنیم و در انتها به بررسی این داده ها و تحلیل صحت و سقم آن بپردازیم.

رسانه های وابسته به آمریکا، غرب و عربستان سعودی:

آنچه بر اساس راهبرد امنیت ملی2017 امریکا در خصوص رابطه ایران و عراق دارای اهمیت است، دور کردن عراق از ایران و قطع کردن خط محور مقاومت است. امریکا بر اساس راهبرد امنیت ملی خود سیاست مهار و مقابله با ایران را در پیش گرفته است. در رسانه های وابسته به غرب با مطرح کردن حیدرالعبادی از او به عنوان گزینه مطلوب امریکا نام برده می شود.عبادی با سابقه عضویت در حزب الدعوه و مبارزه با صدام، سالها خارج از عراق زندگی کرده است. وی در سال 2014 به عنوان نخست وزیر عراق انتخاب شد.عبادی به عنوان سر لیست ائتلاف النصر است وائتلاف النصردر این دوره صاحب 42کرسی در انتخابات پارلمانی عراق شد.

عربستان به عنوان یک رقیب مهم در منطقه برای ایران محسوب می شود. سیاست های ضد ایرانی سعودی ها با آمدن محمد بن سلمان، شکل عریان تری به خود گرفت و در عراق بشدت به دنبال اختلاف افکنی میان مکون های شیعی با ایران هستند. در روزهای گذشته با توجه به سفر های مقتدی صدر به عربستان و دیدار آخرش با بن سلمان، رسانه های سعودی سعی بر این دارند که از سائرون به عنوان گزینه مورد حمایت خودشان نام ببرند و از موقعیت جدید مقتدی به نفع خود بهره ببرند. با برجسته کردن برخی مسائل سعی در نشان دادن اختلاف سائرون با ایران و تاثیر بر افکار عمومی مردم عراق دارند. به طور مثال:

تجمع و شعار دادن عده ای در میدان التحریر بغداد علیه ایران پس از اعلام نتایج
حضور سفرای کشورهای همسایه در خانه مقتدی و تبریک به وی در حالی که سفیر ج.ا.ایران در بین ایشان نبوده است.
صحبت های مقتدی در رابطه با مقابله با دخالت کشورهای خارجی در عراق
مواضع مقتدی نسبت به حشدالشعبی

در این مدلی که رسانه های وابسته ارائه دادند، هادی العامری را نیز به عنوان فرمانده حشدالشعبی و گزینه نزدیک به ایران معرفی نمودند.هادی العامری به عنوان فرمانده جهادی جبهه مقاومت شناخته می شود و از استان دیالی در انتخابات پارلمانی عراق نامزد گردیده است. تردیدی نیست که عامری قرابت زیادی با مسئولین ایران دارد و این امری غیر قابل انکار است. اما نکته حائز اهمیت آن است که نزدیکی عامری به ایران به معنای دوری سایر کاندیداها نیست و آنچه در میدان عمل وجود دارد چیزی خارج از تمایلات سیاسی امریکا و سعودی است.

 عبادی بعد از نخست وزیری همکاری خوبی با جمهوری اسلامی ایران داشته و یک نمونه ازآن را در موضوع همه پرسی اقلیم کردستان می بینیم.عبادی بارها از نقش ایران در ایجاد امنیت در عراق و بیرون راندن داعش تقدیر کرده است. رهبرمعظم انقلاب نیز مدیریت عبادی در مواجهه با بحران ها را مورد تقدیر قرار داده اند. در ارتباط با مقتدی نیز ایران رابطه قدیمی و دوستانه ای با وی داشته است.

بعد از سال 2003 و تهاجم امریکا به عراق، مقتدی همیشه مورد حمایت ج.ا.ایران بود و این در حالی بوده است که به گفته پل برمر، حاکم نظامی امریکا در عراق آن سالها ، امریکا تمام تلاش خود را برای حذف مقتدی بکار  برده است. مواضع ضد آمریکایی مقتدی صدر به فراوانی قابل رویت است و این در حالی است که مواضع خارجی وی در رابطه با یمن ،سوریه، لبنان و بحرین به ایران نزدیک است. در تقسیم بندی گروه های شیعه در عراق،جریان متبوع صدر در قالب گروه های مقاومت قرار می گیرد و داده های اطلاعاتی  که مقتدی را در مقابل امریکا قرار می دهد، بسیاراست.

در رسانه های عرب، مانور زیادی روی سفر مقتدی به عربستان و دیدارش با بن سلمان انجام می شود و این را به عنوان نشانه ی قرار گرفتن مقتدی در کنار عربستان می دانند. این در حالی است که سفرهای مقتدی به ایران قابل شمارش نیست و همچنین دیدار هایی که با مسئولین ایران داشته است. مقتدی وابسته به خاندان صدر است و این خاندان بزرگ در جبل عامل لبنان، عراق و ایران حضور دارند و مقتدی حتی با برخی از خانواده های مسئولین ایران نسبت خویشاوندی دارد. ارتباط های قدیمی و مختلف جریان صدر با ایران با هیچ دولت دیگری قابل مقایسه نیست.

نکته ای که در انتخابات اخیر نهفته است و شاید کمتر به آن توجه شده ،پیروزی ائتلاف الفتح و جریان صدر از گروه های مقاومت عراق هستند که در جایگاه اول و دوم انتخابات 2018عراق ایستاده اند و این موضوع برای امریکا به نوعی شکست است؛به گونه ای که دو گروهی در عراق بیشترین اقبال عمومی را داشته اند که پرچم داران مقابله با حضور ونفوذ امریکا در عراق هستند. در اخرین موضع گیری ضیاالاسدی مسئول دفتر مقتدی صدر در توئیتر چند نکته قابل تامل است:

تقبیح دخالت ثامرالسهبان در امور داخلی عراق که آن را امری شتابزده و بد، بیان داشته بود
نزدیکی نگاه جریان صدر به ایران در رابطه با امریکا
رابطه قدیمی و پایدار با ایران

جمع بندی:

روابط ایران با عراق بسیار عمیق و در هم تنیده و عملکرد ایران نسبت به عراق عملکردی قابل دفاع است .عوامل مختلفی در اثر گذاری رسانه های عربی زبان وابسته به عربستان و رسانه های همسو با امریکا دخیل است و این اثر گذاری تنها  به دلیل عملکرد مثبت آنها در عراق نیست، بلکه سکوت ایران(یا دفاع بد و اظهارات نسنجیده مسئولان رسمی) در بیان آنچه در عراق و برای مردم عراق انجام داده است نیز می تواند به عنوان عامل پیش ران در این موضوع قرار گیرد.

 اگر تامین امنیت ملی را در راس وظایف دولت ها قرار دهیم خواهیم دید که کمک و مساعدت ج.ا.ایران به عراق در چه سطحی بوده است. شاید عدم بیان و دفاع از سیاست های ایران نسبت به عراق در رسانه ها و بخصوص رسانه ها و شبکه های مجازی -که مورد استفاده مردم عراق است،مانند توئیتر ، فیسبوک و یوتیوب و...- باعث می گردد دیگر بازیگران با توجه به داشتن کارنامه ی مردود در قبال مردم عراق، در جلب و جذب افکار عمومی تاثیر گذار واقع گردند. برخی از  روابط واقداماتی که ایران در قبال مکونات عراقی انجام داده است و نیاز است که روی آن تبلیغات و مانور بیشتری انجام گردد در تصویر زیر به صورت نمونه آورده شده است:

جمهوری اسلامی ایران در کنار مردم و دولت عراق در چند سال اخیر مانع از تجزیه عراق گردیده است و عراق تا اندازه زیادی ثبات و یکپارچگی خود را مدیون ایران است. حال اینکه این امر برای قسمتی از مردم عراق آنقدر مستور مانده است ،که کشورهایی که خود مسبب ناامنی و بی ثباتی در عراق شده اند حال در نقش دلسوز مردم عراق قرار می گیرند و متاسفانه خط رسانه‌ای ایشان نه تنها در عراق که در میان قسمتی از جامعه ایران نیز مورد قبول واقع می‌گردد. حضور فعال وپر رنگ  ایران در بخش فرهنگی و رسانه‌ای حتما نیاز به تقویت و پشتیبانی بیشتری دارد و بایستی به سمت تاثیرگذاری مثبت پیش برود./۸۴۷/ب۱۰۱/ف

امیر قلی زاده