فصل تغيير
به گزارش خبرگزاری رسا، افرادی چون رییس‌جمهور و معاون اولش تاكنون بارها از مدیرانی كه انگیزه‌ای برای كار و تلاش ندارند، گلایه كرده‌اند و حتی در مقاطعی از این افراد به‌طور تلویحی درخواست كرده‌اند كه دولت را ترك كنند. اخیراً نیز زمزمه‌هایی مبنی بر تغییر برخی از وزرا و مدیران شنیده شده است، اما پرسش این است كه ساختار مشكل دارد یا مدیران و آیا با تغییر چند وزیر و مدیر مشكل مدیریتی قابل حل است یا اینكه قرار است به شكل صوری رخی با رخی جابه‌جا شود.
چندی پیش وزارت اقتصاد، دارایی‌های شناسایی شده دولت را حدود 18هزار هزار میلیارد تومان ارزیابی كرد كه اگر تنها چنددرصد از این حجم دارایی در سال بازدهی ایجاد شود، شاید ایران دیگر نیازی به درآمدهای نفتی نداشته باشد. همین معادله نشان می‌دهد یك اشكال اساسی در مدیریت اموال و دارایی‌های ملی و تولید ثروت در كشور وجود دارد . باید دید اصلاً بهره‌وری در سیستم به چه شكلی است، آیا برای مدیریت سیستم و اصلاح سیستم براساس اصل شایسته‌سالاری، تخصص و تعهد مدیرانی تربیت می‌شوند یا خیر؟ و سپس آنكه آیا سیستم در تله انحصار مدیریتی گرفتار شده است یا خیر؟
برای پاسخ به پرسش‌های فوق، بد نیست نگاهی به اظهارنظر كارشناسان و مسئولان در حوزه مدیریت دولتی بیندازیم.
بهره‌وری صفر
دبیر جشنواره بهره‌وری ابتدای خرداد 97 با بیان اینكه نرخ رشد بهره‌وری در سال‌های گذشته همواره حدود صفر بوده است، گفت: وضعیت ساختار اقتصادی ایران نشان می‌دهد كه 85 درصد از اقتصاد كشور دولتی یا شبه‌دولتی است. در ایران 8میلیون نفر به عنوان كارمند و شاغل بخش دولتی به صورت ثابت از دولت حقوق دریافت می‌كنند. این افراد بدون آنكه سیستم اثربخشی برای تشویق، تنبیه و ترغیب آنها به اجرای بهتر وظایف وجود داشته باشد، حقوق دریافت می‌كنند و این امر بهره‌وری آنها را كاهش می‌دهد. شكر خدایی تصریح كرد: این بی‌انگیزگی فقط مختص كاركنان بخش دولتی و شبه‌دولتی نیست و شامل حال مدیران این بخش نیز می‌شود، چراكه تجربه سال‌های گذشته نشان داده است، در بخش دولتی تعداد موارد سمت‌های حساس مدیریتی كه به دلیل ارتباطات و بدون دانش و تجربه كافی بوده، بیشتر بوده است.
247 هزار مدیر داریم
از سوی دیگر رئیس سازمان اداری و استخدامی سال 96در دومین كنفرانس مدیریت منابع انسانی با بیان اینكه 2میلیون 400هزار كارمند دولتی در كشور داریم ،گفته بود 97 هزار مدیر تا سطح رئیس اداره در كشور داریم كه اگر واحدهای عملیاتی مانند رئیس یك بیمارستان و مدیر مدرسه را هم به آنها اضافه كنیم 247هزار مدیر اجرایی از سطح عالی تا عملیاتی داریم. بنابراین دربرابر هرگونه اصلاح ساختاری كه منجر به حذف بخشی از آنها شود، مقاومت می‌كنند.
جمشید انصاری با انتقاد از رشد قابل ملاحظه بودجه جاری كه عموم آن به پرداخت دستمزد كاركنان دولت و پرداختی به صندوق‌های بازنشستگی اختصاص دارد، مدعی شده بود كه كاركنان دولت با وجودی كه تنها سهم‌شان از اشتغال كل 10درصد است، اما تأثیر بیشتری نسبت به سهم خود از اشتغال كل در اداره كشور دارند، زیرا مجوزها، اجرا، نظارت، ایجاد تغییرات، وضع قوانین و تصمیم‌سازی و كارهایی كه در بنگاه‌های بزرگ متعلق به دولت انجام می‌شود، دست این 10 درصد است.
مدیر از خارج بیاوریم
محمدرضا نعمت‌زاده ۲۸ مهر ۱۳۹۴ وقتی سكان هدایت وزارت صنعت را در اختیار داشت، با بیان اینكه «در اقتصاد نیز نیازمند واردات مدیران اقتصادی خارجی هستیم»، گفته بود: همان‌طور كه در بخش‌های ورزشی مربی خارجی به كشور می‌آوریم، در بخش صادرات نیز برای توسعه بازارهای صادراتی نیازمند ورود مدیران اقتصادی خارجی هستیم.
ضعف در رقابت
اكبر تركان نیز ۱۹ آبان ۱۳۹۳وقتی عهده‌دار مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مناطق آزاد بود، در جمع مدیران خودروساز و قطعه‌ساز به صراحت عنوان داشت: اگر تعرفه واردات برداشته شود، قابلیت رقابت در هیچ تكنولوژی و هیچ صنعتی را به جز آبگوشت بزباش و قرمه‌سبزی نخواهیم داشت. در صنعت سیمان، فولاد، پتروشیمی، برق و برخی صنایع دیگر رتبه‌های جهانی خوبی داریم، اما اگر قرار باشد تعرفه‌های واردات برداشته شود، قابلیت رقابت در چه صنعتی را خواهیم داشت؟
مدیران بی‌انگیزه آویزان كشور شده‌اند
از سوی دیگر اسحاق جهانگیری معاون رئیس‌جمهور، ۲۰ آذر ۱۳۹۶ در شورای اداری استان خوزستان، با اشاره به اینكه در بعد اقتصادی فعالیت‌های بسیاری باید انجام شود، گفت: محدودیت‌های منابع كشور مبرهن است و باید به دنبال راهكارهایی برای حل مسائل و مشكلات در این زمینه باشیم و به جهت مدیریت در برخی سیستم‌ها مشكل داریم، برخی بنگاه‌های اقتصادی هزاران میلیارد سرمایه‌گذاری داشتند، ولی ۱۰درصد سود هم از آنها بیرون نیامد. معاون رئیس‌جمهور با گلایه از اینكه چند ۱۰۰میلیارد دلار سرمایه ملی در كشور وجود دارد كه شاید چند میلیارد هم به كشور سود نمی‌دهند، تأكید كرد: مدیران كشور باید خلاق، توانمند، شجاع، باانگیزه، پای كار باشند و از توان، جسم و علم خود مایه بگذارند. متأسفانه برخی مدیران بی‌انگیزه آویزان كشور شده‌اند كه نه تنها خود شجاعت كنار رفتن ندارند، بلكه كسی هم شجاعت كنار زدن آنها را ندارد و گویی این مدیران باید تا آخر روی جهیزیه جمهوری اسلامی بمانند.
گلایه رئیس‌جمهور
از سوی دیگر رئیس‌جمهور اخیراً از برخی مدیران و وزرای ناامید برای بهبود شرایط گلایه كرد و بسیاری از كارشناسان این گلایه را به عنوان ترمیم كابینه در آینده تلقی كرده‌اند، زیرا حسن روحانی وقتی كابینه دولت دوازدهم را در مجلس معرفی می‌كرد، مبنای انتخاب خود را جذب سرمایه‌گذاری خارجی معرفی كرده بود، از این رو با توجه به خروج امریكا از برجام به نظر می‌رسد تغییر در كابینه دولت رخ دهد، اما نگرانی‌هایی هم در این بین وجود دارد.
استراتژی بقا
طبق اخبار و خبرهای واصله به نظر می‌رسد، برخی از مدیران و وزرایی كه خود را در معرض تغییر می‌بینند به دنبال آن هستند تا مهره‌هایی را برای خود پیدا كنند تا جایگزین شوند و پشت‌پرده مهره گردان خود وزرا و مدیران پیشین باشند كه در چنین شرایطی این تغییرات نه تنها مفید نخواهد بود، بلكه شاید هزینه‌هایی را هم به دنبال داشته باشد.
به‌طور نمونه مدیرعامل پیشین صندوق بازنشستگی كشوری كه هم سبقه ورزشی و هم اقتصادی داشت، با فردی كه مدیریت تربیت بدنی را بر عهده داشت، سال گذشته جابه‌جا شد. این در حالی است كه این جابه‌جایی‌ها به نظر می‌رسد تنها یك جابه‌جایی مهره است و در واقع مشكلی از چالش مدیریت حل نمی‌كند، كما اینكه انتصاب افراد ورزشی برای مدیریت مجموعه‌های اقتصادی خود صاحب اشكال اساسی است.
یا اینكه وقتی رئیس گمرك را به جای وزیر اقتصاد قرار می‌دهیم، به نظر می‌رسد نه‌تنها چالش مدیریت گمركات بیشتر شده است، بلكه مشكلات مدیریتی را در حوزه اقتصاد با اینگونه انتصاب‌ها رقم زده‌ایم. این در حالی است كه از ریاست گمركات تا وزارت اقتصاد قطع به یقین یك عمر به شرط طی‌كردن مدارج علمی و تجربی در حوزه اقتصاد فاصله است، اما در كشور برای حل مشكل مدیریت دست به چنین خبط‌هایی می‌زنیم. در پایان این موارد عنوان شد تا بگوییم در حوزه مدیریت اقتصاد هم مشكل ساختاری داریم، هم مشكل در انتخاب و انتصاب؛ از این رو امید می‌رود حال كه امریكا از برجام خارج شده است و تهدیدهایی در رابطه با تحریم‌ها وجود دارد به نوعی تغییرات رقم بخورد كه به حل ماهوی چالش مدیریت در كشور بینجامد، نه اینكه رخی با رخ دیگر به شكل صوری در حوزه مدیریت تغییر كند./۹۶۹//۱۰۲/خ
منبع: روزنامه جوان