بررسی دیدگاه اسلام درباره "جنگ روانی" و تفاوت آن در غرب در یک اثر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه کتاب «بررسی نقش رسانه ملی در پیشگیری از بروز و مقابله با ترویج شایعه در جامعه» را به قلم حسین رییسی وانانی منتشر کرد.

شایعه چگونه به وجود می‌آید و منتشر می‌شود؟ چگونه می‌توان با آن مقابله کرد؟ و در نهایت نقش رسانه ملی در مقابله با آن چیست؟ پژوهشگر محترم جناب آقای حسین رئیسی وانانی در این کتاب به این پرسش‌ها پاسخ گفته است.

شایعه پدیده اجتماعی است که حیات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی انسان‌ها را دست‌خوش دگرگونی زیادی ساخته است. شایعات پدیده‌های مرموزی هستند که به صوت گفته یا نوشته‌هایی بی پایه و اساس، بی دلیل به صورت ترکیب از چیزهای که هم حقیقت دارند هم ندارند، به سرعت میان مردم و جامعه‌ای معین پخش شود؛ از این رو نویسنده در مقدمه کتاب در این باره چنین آورده است:

گسترش فناوری رسانه‌ها در یک صد اخیر، سبب رشد و تقویت فضای مجازی شده است. گسترش این امکانات، به طور عملی امکان ردیابی مرجع شایعه‌پراکنی را دشوار ساخته است و تبادل غیر رسمی اطلاعات نیز به همین ترتیب در دنیای مجازی برابر کرده است.

 انتشار و گسترش شایعه یکی از اثرگذارترین ابزارهایی است که برای ایجاد جنگ روانی از آن استفاده می‌شود. از این رو، افراد یا گروه‌هایی با اهدافی خاص و از پیش تعیین شده و با استفاده از فناوری‌های ارتباطی جدیدی که در دست دارند شایعات را در جامعه منتشر می‌کنند تا بدین وسیله  به جامعه ضربه بزنند یا افکار عمومی را منحرف کنند.

اطلاع رسانی دقیق، شفاف و به موقع درباره مسائل و موضوعات اساسی و چالش برانگیز کار مستمر و دقیق فرهنگی را در سطح جامعه می‌طلبد. برای بالا بردن سطح تحلیل افراد، نهادهای اثرگذاری مانند صدا و سیما در خط مقدم این نبرد فرهنگی هستند. اطلاع رسانی به هنگام می‌تواند تا اندازه زیادی عواقب و خسارات احتمالی ناشی از شایعه بکاهد.

نداشتن شاخت درست و دقیق صاحبان رسانه ملی از پدیده شایعه، می‌تواند برای جامعه اسلامی، خسارت و آسیب‌های جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد. بنابراین در عصر گسترش استفاده از اینترنت و نرم افزارهای ارتباط جمعی، وظیفه رسانه ملی دوچندان می‌شود.

نویسنده این کتاب را در چهار فصل با عنوان های: کلیات تحقیق، ریشه‌های شکل‌گیری شایعه،پیام‌های رواج شایعه و راهکارهای رسانه‌ای مقابله با شایعه تنظیم کرده است.

 نگارنده در نخستین فصل به بررسی عنوان‌های: بیان مسئله، ضرورت و اهمیت تحقیق، پرسش‌های تحقیق، اهداف تحقیق، تعریف مفاهیم تحقیق، روش تحقیق، تاریخچه شایعه، پیشینه تحقیقات علمی درباره شایعه، فرایند شکل‌گیری شایعات، افکار عمومی و شکل‌گیری شایعه، انگیزه‌های در پخش و رواج شایعه، نگاهی به برخی علل بروز شایعه در ایران، جایگاه رسانه ملی در پیش‌گیری از شایعات پرداخته است.

 همچنین نگارنده در فصل دوم به موضوع‌های: ریشه‌های شکل‌گیری شایعه، مخاطبان شایعه، ریشه‌های اجتماعی شکل‌گیری شایعه، بررسی شایعه از دیدگاه اسلام، برخی شایعات صدر اسلام، صفات شایعه‌پراکنان، فلسفه تحریم شایعه، دیدگاه اسلام درباره از ابزار شایعه و چارچوب جنگ روانی در اسلام اشاره کرده است.

رییسی در فصل سوم نیز عنوان‌های: آثار و نتایج شایعات، شایعه‌پراکنی از دیدگاه قانون، کیفر شایعه‌پراکنی از دیدگاه اسلام و همچنین وی در فصل چهارم موضوع‌های مباحث نظری در حوزه مواجه با شایعات، مطالعه موردی شایعه اسیدپاشی در اصفهان، راهکار رسانه‌ای مقابله با شایعه را واکاوی کرده است.

عملیات روانی و  شایعه با اراده و روحیه طرف مقابل سر و کار دارد، از این رو نویسنده در فصل دوم درباره دیدگاه اسلام درباره شایعه و عملیات روانی چنین آورده است:

با توجه به عنایتی که اسلام به برخورد مسالمت‌آمیز و حاکمیت صلح و صفا بر جوامع انسان دارد، می‌توان فهمید که: کاربرد عملیات روانی و همچنین شایعه یکی از مهم‌ترین ابزار عملیات روانی است برای زمینه‌سازی ذهنی افراد جامعه به منظور پذیرش قوانین اجرایی در جامعه اسلامی و یا پایان دشمنی‌ها و جلوگیری از ادامه خون‌ریزی‌ها و این گونه مسائل مهم، دارای مجوز است.

 در وضع فعلی که رسانه‌های گروهی و امواج تبلیغاتی، تهاجم دشمن فرهنگی وسیعی را بر ضد مسلمانان جهان ایجاد کرده‌اند، عقل حکم می‌کند که علاوه بر تلاش برای حفظ و روحیه خود و کسب شخصیت بایسته اسلامی، باید مقابله به مثل شود و از وسایل و ابزارهای مناسب عملیات روانی برای شکست تبلیغاتی دشمن و در جهت ایجاد عملیات روانی علیه دشمن بهره گرفته شود تا دشمن شکست تبلیغاتی بخورد و این، ضرورتی انکار ناپذیر است.

چارچوب جنگ روانی در اسلام

 تفاوت عملیات روانی در اسلام با آنچه در جهان کفر از آن به عملیات روانی یاد می‌شود، تفاوتی است جوهری که در مبانی عقیدتی ریشه دارد، از این رو نویسنده در این باره چنین آورده است:

برداشت جوامع غرب از این پدیده، بر پایه اندیشه ماکیاولی استوار است که به دست آوردن کسب پیروزی را از هر راهی مجاز می‌داند. چنانکه جنگ‌های قرن اخیر، شاهدی بر اثبات این مدعا است.

در مکتب اسلام، به کارگیری «عملیات روانی» علیه دشمن مجاز شمرده شده است؛ اما چارچوب خاصی را می‌طلبد. به عبارت دیگر، عملیات روانی مقید است و نه مطلق و این موضوع تا جایی مجاز شمرده شده که به اصول و ارزش‌ها و کرامت‌های انسان که اسلام برای آن اهمیت زیادی قائل است، آسیب نزند و اگر از نظر غرب، هدف، وسیله را توجه می‌کند؛ اما در اسلام چنین روشی پذیرفته نیست.

 گفتنی است، اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه کتاب «بررسی نقش رسانه ملی در پیشگیری از بروز و مقابله با ترویج شایعه در جامعه» را با شمارگان ۶۰۰ نسخه، در ۲۰۴ صفحه و با قیمت ۸۵۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/پ ۲۰۲/ش