مروری بر دویست و سی و نهمین ماهنامه معرفت + چکیده
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه امام خمینی(ره) دویست و سی و نهمین شماره ماهنامه علمي - ترويجي علوم انساني معرفت، ویژه اخلاق را به مدیر مسئولی احمد رهنمایی در بهمن ۹۶ منتشر کرده است.
در این شماره این مقالات پیش روی خوانندگان قرار گرفته است:
شيعيان واقعي؛ پاي‌بند به دين، دورانديش و نرم خو
جايگاه و مؤلفه هاي عزت نفس در قرآن و روايات
عوامل تقويت اراده و افزايش قدرت عمل
عوامل خاموشي فطرت از منظرقرآن كريم
هنجارشناسي اخلاق جنسي در زندگي زناشويي از ديدگاه اسلام
اخلاق فضيلت سازماني: كاربرد اخلاق فضيلت در مديريت
تعليل ريشه هاي اخلاقي قانون گريزي در مديران و كاركنان از ديدگاه اسلام
قلمرو هستي شناسانه مسئوليت عامل اخلاقي
شيعيان واقعي؛ پاي‌بند به دين، دورانديش و نرم خو
آيت الله علامه محمدتقي مصباح
چکيده: توصيف و بيان ويژگي هاي پرهيزگاران و شيعيان واقعي در روايت نوف بكالي و در خطبه متقيان در نهج البلاغه با ذكر سه صفت و ويژگي كلي آغاز مي شود كه عبارتند از: عرفان به خداوند، عامل بودن به امر الهي؛ و اهل فضايل بودن، و سپس حضرت به تفصيل اين صفات و مصاديق كلي آنها را بيان، و همچنين نمادها، جلوه ها و نشانه هاي رفتاريِ صفات و ملكات اخلاقي شيعيان واقعي را نيز توصيف مي كنند. حضرت براي تبيين نخستين و دومين ويژگي هاي رفتاري آنان مي فرمايند: «وَمِنْ عَلَامَهِ اَحَدِهِمْ اَنَكَ تَرَي لَهُ قُوَهً فِي دِينٍ وَحَزْماً فِي لِين»؛ از نشانه هاي شيعيان واقعي و پرهيزگار اين است كه او را توانمند و نيرومند در دين و دورانديش و درعين حال نرم خو و سازگار مي بيني.
جايگاه و مولفه هاي عزت نفس در قرآن و روايات
محمد فرهوش ، رضا مهكام ، علي همت بناري
چکيده: «عزت نفس» احساس ارزشمندي و توانمندي است. تبيين جايگاه و مولفه هاي عزت نفس در قرآن و روايات، اهميت آن در اخلاق اسلامي را آشكار مي كند؛ زيرا قرآن و روايات مهم ترين منبع اخلاق اسلامي است. تبيين مولفه هاي عزت نفس در قرآن و روايات، زمينه مناسبي براي تدوين راه كارهاي تقويت آن با رويكرد اسلامي فراهم مي كند. تقويت عزت نفس با رويكرد اسلامي، بسياري از آفات تقويت عزت نفس با رويكرد روان شناختي سكولار را ندارد. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي مولفه هاي عزت نفس در قرآن و روايات را جمع آوري و دسته بندي كرده است. برخي از اين مولفه ها عبارتند از: احساس ارزشمندي ذاتي، احساس توانمندي به واسطه نصرت الهي، احساس ارزشمندي در دنيا، قيامت و آخرت به واسطه ايمان و عمل صالح، خودشناسي، ترك ابراز نياز به مردم و ارتباط كريمانه با مردم.
عوامل تقويت اراده و افزايش قدرت عمل
محمد عالم زاده نوري
چکيده: قدرت عمل ـ كه از آن به «اراده انساني» نيز تعبير مي شود ـ حقيقتي اكتسابي، مدرج و افزايش پذير است و اتصاف به آن ذاتي يا تصادفي نيست، بلكه حدوث، بقا و بالندگي آن وابسته به تلاش و مجاهدت آدمي است. با اين وصف، بايد عوامل پيدايش، پايداري و تقويت عمل را مطالعه كنيم. راه هاي تقويت قدرت عمل چند چيز است: يكم. يادآوري و توجه كه صورتهاي متفاوتي دارد (يادآوري شخصي، يادآوري توسط ديگران، يادآوري از راه مشاهده عمل ديگران، يادآوري از راه تجربه عملي، و يادآوري از راه تداعي معاني)؛ دوم. مقابله با هوا و تضعيف اميال مزاحم؛ سوم. اراده ورزيدن و عمل؛ چهارم. جزئي سازي برنامه عمل.
اين عوامل به صورت مطلق، براي تقويت اراده مفيد هستند و عنصر ايمان در آن لحاظ نشده است؛ يعني در يك فضاي غيرديني يا منكر دين نيز پاسخگو و موثرند. در كنار اين عوامل، مي توان از عواملي سراغ گرفت كه اراده معطوف به حق را تقويت مي كنند و تناسب بيشتري با فضاي ايماني دارند؛ يعني به صورت همزمان، هم ايمان و هم قدرت عمل را افزايش مي بخشند. به واسطه اين عوامل، به صورت تلفيقي قدرت عمل مومنانه (تقوا) يا ايمان جاري در عمل (عبوديت) تقويت مي شود. شيوه هاي تقويت همزمان ايمان و عمل عبارت است از: يكم پرهيز از گناه و هوس براي رضاي خدا؛ دوم. عمل خالصانه؛ سوم. توكل بر خدا؛ چهارم. شنيدن موعظه؛ پنجم. دعا، تضرع و استعانت از خدا؛ ششم. مشارطه، مراقبه و محاسبه؛ هفتم. مراوده با اهل ايمان.
عوامل خاموشي فطرت از منظرقرآن كريم
علي عارفي مسكوني ، فاطمه درويشي بياضي
چکيده: خداوند متعال انسان را آفريد و در او نيرو و كششي دروني به سمت خيرات و خوبي ها و صراط مستقيم قرار داد. اين نيروي دروني «فطرت» ناميده مي شود. گاهي در بين انسان ها كساني ديده مي شوند كه در مسيري برخلاف فطرت خويش حركت مي كنند و به گم راهي مي افتند. نوشتار پيش رو با هدف شناسايي عواملي كه سبب انحراف فطرت از مسير اصلي اش مي شود، به رشته تحرير درآمده است. اين مقاله با روش تحقيق استنادي و با مراجعه به تفاسير قرآن كريم، نگاشته شده است. در اين مقاله، براساس آيات قرآن كريم يازده عامل (وسوسه هاي شيطاني، غفلت، كبر و خودبيني، پندارگرايي، دنياگرايي، زنگار دل، پيروي از هواي نفس، دوست ناباب، شخصيت گرايي، پيروي نسنجيده از اكثريت ناآگاه، و گسستن پيوند ايمان و خانواده) به عنوان عواملي كه سبب خاموشي نور فطرت مي-گردند، بررسي شده است. در پايان نيز راه كارهايي براي پيش گيري از ورود به اين انحرافات بيان شده است.
هنجارشناسي اخلاق جنسي در زندگي زناشويي از ديدگاه اسلام
محمدسعيد كرمي
چکيده: اين پژوهش به منظور دستيابي به هنجارهاي جنسي در زندگي زناشويي تدوين شده است. به همين منظور، قرآن كريم و مجموعه وسيعي از روايات مطالعه و بررسي شد. آيات مرتبط با مسائل جنسي از قرآن استخراج گرديد و پس از بازخواني آيات استخراج شده، كليدواژه متناسب با موضوعات انتخاب گرديد. در نهايت هنجارهاي اخلاقي ناظر به رابطه جنسي مشخص شد. پژوهش حاضر با روش استنادي به اصول اخلاق جنسي در زندگي زناشويي دست يافته و در همه زمينه ها تناسب اين اصول با عقل توحيدي موردنظر بوده است. از جمله اصول اخلاقي، كه در زمينه مسائل جنسي در قرآن و روايات مطرح است، عدالت، عفت، مودت، رحمت، كرامت و غيرت است.
اخلاق فضيلت سازماني: كاربرد اخلاق فضيلت در مديريت
علي عابدي رناني
چکيده: در دهه هاي اخير، شاهد رجوع مجدد نظريه پردازان اخلاقي به «اخلاق فضيلت» هستيم. اخلاق فضيلت با آراء اخلاقي ارسطو پيوند نزديكي دارد. از دهه 1980ميلادي به تدريج، شاهد احياي ارسطوگرايي هستيم. اخلاق ارسطويي در مقايسه با نظريه هاي نفع گرا و نظريه هاي وظيفه گراي كانتي، بر اهميت فضايل و فضيلت مند شدن شخصيت براي شناخت اخلاقي تاكيد دارند. در اين ديدگاه، داشتن شخصيت متعالي لازمه تشخيص وظايف اخلاقي قلمداد مي شود و تاكيد صرف بر عقلانيت عملي براي تمييز اصول اخلاقي كافي دانسته نمي شود. اين مقاله به روش استنادي، ضمن توضيح نارسايي هاي موجود در نظريه هاي اخلاق سازماني حاكم، نقاط مثبت ديدگاه اخلاق فضيلت، را به ويژه از منظر ارسطويي تبيين مي كند و سرانجام، چالش هاي موجود در برابر اين ديدگاه اخلاقي را مطرح مي كند. اخلاق فضيلت با تاكيد بر اهميت تكوين شخصيت اخلاقي در ارتقاي حساسيت اخلاقي سازمان و قدرت تمييز اخلاقي كاركنان، بهتر از نظريه هاي رقيب (اخلاق نفع گرا و حقوق محور) عمل مي كند. به نظر مي رسد، اخلاق فضيلت بايد در نهايت، نه به عنوان بديلي متمايز، بلكه به عنوان الگويي مكمل براي اخلاق نفع گرا و وظيفه گرا عمل كند تا از نسبي گرايي و بي قاعدگي اخلاقي در امان باشد.
تعليل ريشه هاي اخلاقي قانون گريزي در مديران و كاركنان از ديدگاه اسلام
علي باقي نصرآبادي، سيدرضي سيدنژاد
چکيده: قانون مايه قوام و ثبات جامعه و سازمان هاي متبوع آن است و بدون رعايت آن، سازمان ها و تشكيلات با آسيب ها و مشكلات جدي مواجه خواهند شد و به تبع آن، مسيري سخت و دشوار در جهت توسعه، رشد، اعتلا و آرامش در پيش رو خواهند داشت. عوامل متنوع و متعددي در قانون گريزي و قانون شكني مديران و كاركنان در سازمان ها نقش دارند. هدف تحقيق حاضر واكاوي و بررسي علل اخلاقي قانون گريزي مديران و كاركنان در سازمان از ديدگاه مكتب حيات بخش اسلام به منظور كمك به برون رفت از اين بحران است.
در اين مقاله، براي تبيين علل اخلاقي قانون گريزي مديران و كاركنان در سازمان ها، از روش توصيفي و تحليلي استفاده شده است. نتايج اين تحقيق و بررسي نشان داد كه كم رنگ شدن برخي از فضايل و نيز شيوع برخي از رذايل اخلاقي، مانند پيروي از هواهاي نفساني، حرص و طمع به ثروت، قدرت طلبي و رياست جويي، جاه طلبي و خودنمايي، تعصب و تعلق افراطي به خويشان و دوستان، پايين بودن آستانه تحمل، ترس از مافوق، و حب و بغض هاي شخصي در سازمان در ميان مديران و كاركنان، آنها را از تبعيت از قوانين و مقررات سازماني بازمي دارد كه لازم است با اتخاذ راه كارهاي موثر و متناسب با اين علل و ترويج اخلاق در سازمان، در سطحي فراگير به حل اين معضل و برون رفت از آن اقدام نمود.
قلمرو هستي شناسانه مسئوليت عامل اخلاقي
جواد دانش
چکيده: گذشته از شرايط مسئوليت اخلاقي و پرسش هنجاري معطوف به نسبت اين سنخ از مسئوليت با تعين و ضرورت سابق علي و يا علم پيشين و خطاناپذير الهي، كه از جذاب ترين و پرچالش ترين مباحث فلسفه اخلاق در سده هاي اخير بوده است، قلمرو چنين مسئوليتي و اساس بنيادين آن نيز خود از مسائل مهم اين حوزه به شمار مي آيد. اين نوشتار به روش تحليلي ـ توصيفي درصدد بررسي دامنه مسئوليت عامل اخلاقي در نگرش اسلامي با اتكا به تحليل آموزه هاي ديني است و مطابق آن، مسئوليت اخلاقي انسان بر مبناي عبوديت و بندگي انسان سامان يافته و قلمرو موسع آن، چنان در جهان هستي گسترش مي يابد كه از يك سو، ناظر به تكاليف و وظايف عامل اخلاقي در برابر حضرت حق و اوامر و نواهي وي است، و از ديگر سو، بيانگر مسئوليت شخص در برابر خود و كوچك ترين و پنهان ترين نيات، گمان ها، پندارها و باورها، عواطف و هيجانات، كنش هاي برآمده از عواطف يا باورهاي خود و در نهايت، معطوف به ديگر موجودات امكاني پيرامون فرد است.
مؤسسه امام خمینی(ره) دویست و سی و نهمین شماره ماهنامه معرفت را در 100 صفحه به قمیت 7000 تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۳/ش