نگاهی بر تاریخ طلسم و تعویذ در اسلام و ایران در یک اثر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انتشارات دلیل ما، کتاب «تاریخ طلسم و تعویذ در ایران (با بررسی از آثار موزه‌ای)» را به قلم سیده مریم پورصالح و زیر نظر دکتر عبدالکریم عطازاده  منتشر کرد.

نگارنده در این نوشتار، به تعریف جامعی از علوم غریبه، جادو، طلسم، تعویذ، متشابهات و افتراقات آنهاو همچنین تبیین جایگاه طلسم و تعویذ در فرهنگ تمدن اسلامی و بررسی سیر تاریخی طلسم و تعویذ در ایران از پیش از تاریخ تا دوره معاصر با معرفی انواع آثار طلسمی ـ تعویذی در موزه‌های ایران و جهان پرداخته است؛ از این رو، نویسنده در مقدمه درباره این کتاب چنین نوشته است:

در دوره اسلام این آثار به صورت فزاینده‌ای گسترش یافته و با توجه به این امر، در این جستار، آیات و روایات وارد شده تشریح و انگیزه تمسک به آیات قرآن کریم و ادعیه، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. از سویی رابطه‌ای کاربرد برخی از آیات و ادعیه متعارف و مرسوم بر روی آثار و ابزار تعویذی مورد مطالعه قرار گرفته است.

محصول باورها، ارزش‌ها، افکار، آراء و هنجارها طی یک فرایند بلند مدت تاریخی تبدیل به آثار موزه ای شده‌اند و با کشف و بازیابی این مستندات، هویت تاریخ اجتماعی یک جامعه به خوبی قابل کشف خواهد بود.

 در این پیوستار غیر از معرفی آثار طلسمی ـ تعویذی موزه‌های جهان و مجموعه های خصوصی، 130 شی طلسمی ـ تعویذی مربوط به دوران اسلامی در 10 موزه استان بررسی و شواهد طلسمی ـ تعویذی آنها استخراج گردیده است.

نویسنده این کتاب را در سه فصل با عنوان‌های: کلیاتی پیرامون تعریف طلسم و تعویذ و جایگاه آن در فرهنگ‌های مختلف، پیشینه طلسم و تعویذ در ایران و معرفی طلسم‌ها و و تعویذها دوران اسلامی موجود در موزه‌ها تهران تنظیم کرده است.

واژه جادوگری که در ادبیات جدید به صورت گسترده‌ای به کار می‌رود منتسب به دورانی است که بشر از ادراک رخدادهای طبیعی عاجز بوده و از شیوه های رفتاری طبیعت برای تعامل و درک آن سود جسته است ، از این رو در این باره زیر عنوان «جادو در گذر تاریخ» چنین آورده است:

زیرا آنها طبیعت را در مقابل آگاهی و بینش خود شعورمند می‌پنداشتند؛ در نتیجه رفتار او در مقابل طبیعت و در امان ماندن از او، رفتاری مبتنی بر رضایت‌خواهی است و از همان آغاز زندگی عدم تداوم نسل و نابودی بشر را رنج می‌داده و بیماری‌ها و بلایا را مسبب آن می‌دانسته است.

 آنان معتقد بودند بیماری نتیجه نفوذ ارواح شرور، اجنه و شیاطین به درون آدمی است که می‌بایست از هر طریقی آن را بیرون تن رها ساخت و وظیفه جادوگر قبیله سعی در بیرون راندن آنها بود؛ بنابراین جادوگران قبایل، جادوپزشکان اولیه‌ای هستند که از جایگاه ویژه‌ای در قبیله برخوردار بودند.

طلسم و تعویذ در ایران و دوران اسلامی

باورها و فرهنگ اسلامی برگرفته از نقش مایه‌های ایران باستان است؛ از این رو جادو و جادوگری در دوره اسلامی نیز تداوم یافت و به صورتی جدید آشکار شد؛ از این رو نویسنده در این زمینه چنین آورده است:

در قرآن کریم چندین مورد به جادو، سحر، علم غیب و افسونگری اشاره شده است: در سوره بقره آیه 102 در مورد جادویی که سبب دشمنی زن و شوهر می‌شود سخن رفته است؛ اما در گفتمان اسلامی به صراحت تعویذهای و طلسمات دوره جاهلی نفی می‌شود. از روایات احادیث مشهود است که تعویذ، با تکیه بر خدا و توکل به ذات او امری شرعی شمرده می‌شود؛ اما پناه بردن به طلسم غیر شرعی و شریک گرفتن خداوند محسوب می‌گردد و امری نامشروع است.

در فرهنگ اسلامی، جادو، سحر و طلسم منع و تقبیح شده است؛ اما برخی از علوم غریبه در تصرف پیامبران دانسته می‌شود. چنانچه علم رمل را اعجاز دانیال نبی(ع) و علم جفر را از مکشوفات حضرت علی(ع) و استمرار ان را به امام جعفر صادق(ع) نیست می‌دهند و در احادیث و سیره پیامبر اکرم(ص) و امامان شواهد و استنادانی در تأیید استفاده از تعویذ وجود دارد.

انتشارات دلیل ما، کتاب تاریخ طلسم و تعویذ در ایران(با بررسی از آثار موزه‌ای) را با شمارگان  ۱۰۰۰ نسخه، در قطع رقعی و ورق‌های تمام گلاسه و ۲۷۶ صفحه به قیمت ۱۱۰۰۰۰ تومان منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۲/ش