توان افزایی در سختی‌ها با تسبیحات حضرت زهرا

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، انسان در مشکلات زندگی  برای تحمل سختی­‌ها به نیرویی توان افزا نیازمند است. در این نوشتار سعی کردیم با بهره گرفتن از آیات  و روایات ، به مساله توان افزایی در سختی­ ها با تسبیحات حضرت زهرا(س) به روش توصیفی تحلیلی بپردازیم. آنچه ازمجموع تحقیق به دست آمده، این است که  ذکر تسبیحات حضرت فاطمه سلام الله علیها و ارتباط با خالق هستی ، مهم­ترین عامل افزایش توان انسان در تحمل سختی­هاست و توان انسان  را با نیروی بی نهایت پیوند می زند.

غفلت از فرصت اذکار

یکی از مسائلی که انسانها در زندگی با آن درگیرند و نمی شود وجود آن را منکر شد، مشکلات و سختی­‌های زندگی است. این مشکلات و سختی­‌ها برای همه انسان­ها بوده و بر كیفیت زندگی و لحظه‌های عمر اثر می­ گذارند و مواهب زندگی در سایه مشکلات نمود پیدا می کند. البته نکته ای که باید به آن دقت شود نقش توجه به حضور خداوند در مشکلات و سختی­ ها است که اگر از روی یقین و اعتقاد باشد همانند یک نیروی پر توان ماورائی بر وجود انسان نازل می شود و تمام خستگی ها را از وجود او می زداید و یک فرد خسته و ناامید را به یک فرد آرمان خواه و قوی در مقابل مشکلات تبدیل می کند. از سوی دیگر برخی اذکار الهی، يک دنيا معنا و مفهوم در دل آنها نهفته شده است و انسان در زندگی روزمره چندین بار آن را تکرار مي کند؛ اما به معنا و مفهوم آنها توجه  زیادی نمی شود. یکی از این  اذکار پر معنا، تسبیحات حضرت زهرا(س) است که اگر شخصی این اذکار را آداب خاص خودش بیان کند موجب توان افزایی در سختی ها خواهد شد. مسأله مهمی که اینجا مطرح می شود این است که تسبیحات حضرت زهرا چگونه می تواند جای خدمتکار را بگیرد؟ و به عبارت دیگر رابطه آن با رفع خستگی چیست؟ و چگونه موجب توان افزایی انسان در سختی ها می شود؟

یک ماجرای جالب

حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) پس از آنکه با هم ازدواج کردند و زندگی مشترک تشکیل دادند، به حضرت رسول خدا گفتند: ما دوست داریم تقسیم کارهای خانه با نظر شما باشد. پیامبراکرم کارهای بیرون خانه را به عهده حضرت علی علیه السلام و کارهای داخلی را به عهده حضرت فاطمه(س) گذاشت. کارهای خانه را خودشان انجام می دادند و نیازی به خدمتکاری نداشتند. تا آنکه خداوند بعد از چند سال  فرزندانی به ایشان عطا فرمود؛ در این زمان کارهای خانه زیاد شد. لذا یک روز امیرالمومنین(ع) به همسرش پیشنهاد داد، كاش نزد پيامبر مى‏ رفتى و از آن حضرت تقاضا مى‏ كردى كه خدمتکاری برايت در نظر بگيرد تا در كارهاى خانه به تو كمك نمايد؟ حضرت زهرا(س) پیشنهاد را پذیرفت و به خانه پدرش رفت اتفاقاً در آن وقت گروهی در محضر رسول اکرم(ص) نشسته و مشغول صحبت  بودند. حضرت زهرا(س) شرم کرد در حضور آن جمعیت تقاضای خود را عرضه بدارد، به خانه بر گشت. پيامبر گرامي اسلام(ص) متوجه بازگشت دخترش شد، فردا صبح به منزل ایشان آمد، وقتی از علت حضور دخترش حضرت زهرا آگاه شد. هديه گرانبها و ملكوتي تسبيحات را به دختر خود حضرت فاطمه دادند تا بدين وسيله خستگى مفرط ناشى از كارهاى روزانه از تن آنها بيرون رفته و آرامش و نيروى دوباره براى كارهاى روز بعد به جسم و جانشان باز گردد.

در مورد این ارمغان معنوی از سوی والاترین پدر هستی به برترین دختر گیتی روایات متعددی بیان شده یکی از این روایات، روایتی است  که شیخ صدوق(ره)  از امیرالمومنین (ع) نقل فرموده است. یکی از نکته های مهم در این روایت این است که خداوند متعال و پیامبرخدا (ص) و حضرت جبرئیل(ع) چه گوهری در وجود فاطمه(س) سراغ دارند که می‌خواهند در کشاکش همین مشکلات زندگی با چنین اذکار آسمانی، آن گوهر فاطمی به بشریت ارائه شود؟ نه تنها خدمتکار به او ندادند، در عین باقی بودن در آن مشکلات، ذکری از آسمان برای او فرستادند تا حضرت زهرا(س) را در قامتی به نهایت افراشته در بندگی خدا، به بشریت نمایش دهند و گوهر وجود او را این‌چنین به صحنه بیاورند. و مسلّم فاطمه زهرا سلام الله علیها را مستعد تحقّق ‌بخشیدن اذکار موجود در تسبیحات نازل‌شده برای او دیدند که چنین اذکاری برای او فرستادند.

رابطه تسبیحات حضرت زهرا با رفع خستگی

همه اتفاق نظر دارند که در زندگى انسان همیشه مشکلاتى بوده و هست و این طبیعت زندگى دنیا است، اما نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که انسان در مشکلات زندگی و تحمل سختی­ ها و رنج ها به تکیه گاهی نیازمند است که به آن پناه ببرد و درون پر اضطراب خود را بدان آرام بخشد. از آن جا که سراسر وجود انسان نیاز مطلق است، و برای رفع این نیاز ذاتی به طلب یاری و کمک از بی نیاز مطلق احتیاج دارد .این احتیاج از راه های ارتباطی که باید با خالق خویش بر قرار کند تأمین می شود. حتی در زندگی خود رسول خدا(ص)  وقتی برای ایشان  مشکلاتی رخ می داد؛ خداوند به ایشان دستور می دادند که براى کسب نیرو و سعه صدر بیشتر در برابر انبوه این مشکلات، به تسبیح پروردگار و نیایش و سجده بر آستانش روى آورد، این نشان مى دهد که عبادت اثر عمیقى در تقویت روح وجسم  وایمان و اراده آدمى دارد.

اولین ذکری که در تسبیحات بر زبان جاری می شود. ذکر شریف الله اکبر است. یاد خدا اگر آگاهانه باشد و انسان بداند برترین قدرتها خداست و مشکلات زندگی من در برابر خالق باعظمت چیزی نیست وخدای من از مشکلاتم بزرگتر است، دلش اطمینان و آرامش می یابد. بنابراین زمانی که ذکر الله اکبراز عمق وجود انسان برخیزد، و از دریچه‏ی معرفت و آگاهی خارج شود و بداند که چه ذکر با عظمتی را بر زبانش جاری می کند؛ به او نشاط، قدرت و روحیه می دهد.

واژه «الله» و آرامش روح

یک پژوهشگر هلندی در خصوص اسم «الله» به نکته‌ قابل توجه­ی اشاره کرده است. این محقق هلندی غیرمسلمان  تحقیقی در دانشگاه آمستردام انجام داده و به این نتیجه رسیده است که ذکر کلمه‌ «الله» جلّ جلاله، و تکرار آن و نیز صدای این لفظ، موجب آرامش روحی می‌شود و استرس و نگرانی را از بدن انسان دور می‌کند؛ وی می‌گوید: پس از انجام تحقیقاتی سه ساله که بر روی تعداد زیادی مسلمان که قرآن می‌خوانند و یا کلمه‌ی«الله» جلّ جلاله، را می شنوند، به این نتیجه رسیدم که ذکر کلمه‌ «الله» جلّ جلاله، و تکرار آن و حتی شنیدن آن، موجب آرامش روحی می‌شود و استرس و نگرانی را از بدن انسان دور می‌کند، همچنی نیز به تنفس انسان نظم و ترتیب می‌دهد.

بسیاری از این مسلمانان که روی آنان تحقیق می‌کردم از بیماری‌های مختلف روحی و روانی رنج می‌بردند. من حتی در تحقیقات‌ام از افراد غیرمسلمان نیز استفاده کرده و آنان را مجبور به خواندن قرآن مجید و گفتن ذکر کلمه‌ «الله» جلّ جلاله، کردم و نتیجه باز هم همان بود. خودم نیز از این نتیجه به شدت غافلگیر شدم، زیرا تأثیر آن بر روی افراد افسرده، ناامید و نگران، تأثیری چشمگیر و عجیب بود. از نظر پزشکی برایم ثابت شد که حرف «الف» که کلمه‌ی«الله» با آن شروع می‌شود، از بخش بالایی سینه‌ی انسان خارج می‌گردد و باعث تنظیم تنفس می‌شود. به ویژه، اگر تکرار شود، این تنظیم تنفس به انسان آرامش روحی می‌دهد. حرف «لام» که حرف دوم«الله» است، باعث برخورد سطح زبان با سطح فوقانی دهان می‌شود. تکرار این حرکت که در کلمه‌ی «الله» تشدید دارد، در تنظیم و ترتیب تنفس تأثیرگذار است. امّا حرف «هاء» حرکتی به ریه می‌دهد و بر دستگاه تنفسی و در نتیجه روی قلب تأثیر بسیار خوبی دارد و موجب تنظیم ضربان قلب می‌شود.به راستی که خداوند در  قرآن‌کریم می‌فرماید. الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ* أَلَا بِذِكْرِ اللَّـهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آن‌ها کسانی هستند که ایمان آورده‏اند و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن و آرام است، آگاه باشید با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.

به هنگام گفتن تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها بعد از بیان 34 مرتبه الله اکبر نوبت به ذکر شریف الحمدلله می رسد. انسان وقتی ذکر شریف «الحمدلله» را بر زبان جاری می کند از خداوند متعال بابت تمامی نعمت های که به او عطا نموده است تشکر می کند. الحمدلله بهترین نوع تشكّر از خداوند است هر كس در هر جا، با هر زبانى، هر گونه ستایشى از هر كمال و زیبایى دارد، در حقیقت سرچشمه‏  آن را ستایش مى ‏كند. لذا درسیره اهل بیت(علیهم السلام) آمده است که  وقتی می خواستند از خداوند تشکر کنند، ذکر شریف «الحمدلله» را بر زبان مبارکشان جاری می کردند.

تسبیح خدا به معنای حرکت از شرک به سوی توحید و از صفات به سوی ذات است. شخصی از حضرت علی علیه السلام پرسید: معنی سبحان الله چیست؟ حضرت علی(ع) فرمودند: سبحان الله، تعظیم و تنزیه ذات خداوند از هر چیزی است که مشرکان در مورد خداوند گفته اند.

حرکت به سوی صعود معنوی

در حقیقت سبحان الله، به معناي اعلام انزجار از طرز تفكر مشركان و تبرّي عمومي از همه كساني است كه نسبت به خداي سبحان داراي بينش شرك آلودند و در اندیشه هایشان، صفات ناشایست و غیرکمالی را به خدا نسبت می دهند. بنابراین اگر انسان بداند برترین قدرتها خداست. و به خدا توکل نماید و اذکار تسبیحات را با توجه بگوید، دلش اطمینان و آرامش می یابد و قدرت و روحیه می گیرد و در مشکلات و سختی های روزگار احساس خستگی نمی کند.

یكی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راه های سیر و سلوک، ذكر است. انسان اگر اهل ذکر باشد زندگی و معیشت او متاثر از آن می شود و بهبود می یابد. هر چند ممکن است به ظاهر پولدار و ثروتمند نباشد ولی معیشت و زندگی او تنگ و به تعبیر قرآنی ضنک نیست، بلکه همراه با آرامش و آسایشی توام با قناعت است؛ خداوند در سوره طه می فرماید: وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا؛ هركسى كه از ياد من روى‏گردان شود، زندگى سخت و تنگى خواهد داشت‏.

با توجه به آیه شریفه واین نکته که تسبیحات حضرت زهرا بنابر روایات معتبر «ذکرالله کثیر» است؛ اگر انسان  اذکار تسبیحات حضرت زهرا(س) را با آداب و شرایط آن بگوید و به معنا و آثاری که این اذکار دارند توجه داشته باشد، سبب می شود تا زندگی انسان  از حالت«ضنک» بیرون آید و تحمل کارهای منزل  بر او آسان شود. انسان  از کارها و فعالیت‌های روزانه احساس خستگی نکند. بنابراین یاد خدا نمودن با اذکار تکبیر،تحمید و تسبیح او در موقعیت های دشوار توان انسان را در تحمل دشواری ها افزایش می دهد؛ چرا که هر نوع یادآوری اسماء حسنای الهی اعم از تکبیر ،تحمید و تسبیح به تناسب مفهوم آن ها اثر خاص خود را در توانمند ساختن افراد دارد. انسان به واسطه تسبیح وتنزیه پروردگار از قبایح و زشتی ها علم پیدا می­کند که خداوند بدون دلیل و غرض او را دچار سختی ننموده است  ودر نتیجه، قلب وی برای تحمل سختی­ها و ناگواری­ها آماده می گردد. 

با توجه به مطالبی که بیان شد، به این نتیجه  می رسیم که رسول خدا اين تسبیحات را به عنوان هديه براي كمك به حضرت زهرا(س) در امور منزل تعليم نموده اند تا با گفتن تسبیحات بر مشکلات و سختی ها غلبه و تاثیر در قوای جسمانی حضرت زهرا سلام الله علیها  باشد؛ بدین معنا که توجه به محتوا و آثار تکبیر، تحمید و تسبیح  باعث می شود که خستگی عمل و عبادت را احساس نکند و خستگى ناشى از كارهاى روزانه از جسم و تن ایشان  بيرون رود و آرامش و نيروى دوباره براى كارهاى روز بعد به جسم و جان آنها باز گردد. چرا که با ذکر تسبیحات و ایجاد ارتباط با خالق هستی توان فرد با نیروی بی نهایت پیوند می خورد. نیرویی که از منبع لایزال الهی سرچشمه می گیرد از این رو می توان گفت مهم ترین و بهترین عامل برای افزایش توان انسان در تحمل سختی­ ها عبادت و ذکر تسبیحات است که با اتصال توان محدود انسان به منبع نامحدود، قدرت او را در برابر مشکلات و سختی ها مقاوم کند.

خلاصه اینکه یاد خدا نمودن با اذکار تکبیر، تحمید و تسبیح در موقعیت های دشوار توان انسان را در تحمل دشواری ها افزایش می دهد؛ این تسبیحات ارزشمند و هدیه آسمانی برای زمینیان به ظاهر اذکاری کوچک هستند؛ اما در واقع  نزد آگاهان و عارفان آشنا، دریایی از معارف، حقایق و اسرار توحید را در بر دارند، اگر با دقت و توجه و با آداب و شرایط  به جا آورده شوند، دارای آثار ارزشمندی است که توان افزایی و رفع خستگی و آسان شدن کارها یکی از آثار ارزشمند این تسبیحات است./۸۴۱/ی۷۰۲/س

حجت الاسلام حسین خواجه دادیان، پژوهشگر مرکز تخصصی نماز

منابع

ابن بابويه، محمد بن علی‏،1413ق،من لا يحضره الفقيه‏ قم‏،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه کتاب من لا يحضره الفقيه؛ ج‌1، ص: 320، این روایت  با اختلاف  مختصری در برخی منابع دیگر هم  نقل شده است  از جمله: مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة؛ ص: 277 ، علل الشرائع؛ ج‌2، ص: 367