بررسی علل تداوم بحران امنیتی در افغانستان

به گزارش خبرگزاری رسا، کشور جنگ زده افغانستان همچنان گرفتار بحران امنیتی است. به گفته وزیر داخله این کشور، شمار قربانیان حمله انتحاری روز شنبه ۷ بهمن که توسط گروه طالبان در کابل رخ داد، به ۱۰۳ کشته و ۲۳۵ زخمی بالغ شده است. در هشت ماه گذشته حدود ۱۰ حمله انتحاری در کابل صورت گرفته که منجر به مرگ بیش از ۴۲۶ نفر شده است.

ناظران و تحلیلگران مسائل افغانستان می پرسند چرا در کشوری که ١٧ سال میزبان نیروهای آمریکایی و ناتو است، این قدر ناامنی وجود دارد؟ به عبارتی ریشه های بحران امنیتی در این کشور چیست؟

نکته قابل توجه آن است که علاوه بر طالبان، داعش هم وارد کارزار افغانستان شده و این دو گروه برای انجام عملیات‌های تروریستی با یکدیگر مشغول رقابت هستند. رسانه‌های منطقه‌ ای و جهانی، پس از حمله تروریستی اخیر در کابل، عمدتا از ضعف نیروهای امنیتی افغانستان در تامین امنیت طی ۱۶ سال گذشته (زمان فروپاشی دولت طالبان) سخن می ‌گویند. این در حالی است که جغرافیای جنگ در افغانستان به شهرها کشانده شده که ماهیت و تاکتیک‌ های جنگی را بسیار پیچیده تر کرده است.

در اکثر موارد اهداف حملات طالبان، نیروهای امنیتی و همچنین نیروهای همسو با ایالات متحده هستند. داعش نیز که در چند سال اخیر در افغانستان فعال شده اهدافش متنوع تر از طالبان است؛ زیرا داعش از حمله به مردم عادی به ویژه شیعیان ابایی ندارد.

گفته می ‌شود که منبع اصلی نیروهای داعش در افغانستان، شبه ‌نظامیان ازبک هستند که از خاک پاکستان وارد افغانستان می‌شوند و به واسطه نیروهای سابق طالبان، به عضویت و خدمت داعش درمی‌ آیند. هم طالبان و هم داعش به دنبال براندازی دولت افغانستان و بیرون راندن نیروهای خارجی از این کشور هستند، اما طالبان تمرکز بیشتر و دقیق‌تری بر اوضاع افغانستان دارد.

داعش که رویکرد رادیکال‌تری دارد، به افغانستان به چشم یک ولایت در چهارچوب خلافت اسلامی خود نگاه می کند. هم طالبان و هم داعش به رغم اختلافات جدی که با یکدیگر دارند، امیدوار هستند که حملات آن ها به تضعیف و مشروعیت‌ زدایی از دولت منتهی شده و زمینه سیطره آنان بر قدرت فراهم شود.

نکته دیگری که در واکاوی بحران امنیتی در افغانستان مطرح شده ناکارآمدی و فساد در نیروهای دولتی و امنیتی این کشور است. نیروهای امنیتی ویژه افغان در بسیاری از عملیات‌ های حساس حضور دارند و گاه از همراهی نیروهای امریکایی برخوردار هستند. اما سایر گروه‌ های امنیتی گرفتار فساد و ناتوانی هستند.

زمانی که نیروهای امریکایی به افغانستان حمله کردند، نیروهای ارتش و پلیس را با هم ادغام کردند و این در حالی بود که آنها از طایفه‌ها و قومیت‌های متفاوت بودند که سالیان طولانی با هم جنگیده بودند. امروز نیز گروه ‌های مختلف نظامی و امنیتی، آرمان و ایدئولوژی های متفاوتی دارند و بیش از آن که ملی فکر کنند، طائفه ای و قبیله ای می اندیشند.

از طرفی آموزش نیروهای افغان غالبا با شتاب و بدون برنامه مدون صورت گرفته و بسیاری از نیروهای امنیتی در حالی که کمتر از دو ماه آموزش دیده‌ اند به خطوط مقدم اعزام می ‌شوند. بسیاری از سربازان و نیروهای نظامی از خدمت می گریزند و این در حالی است که بسیاری از آن ها همچنان با وجود ترک محل خدمت، حقوق می ‌گیرند. در چنین شرایطی از گسست و واگرایی، طالبان به بدنه نیروهای امنیتی نفوذ کرده و برخی از آن ها را برای انجام حملات داخلی اجیر می‌ کند. انجام حملات موفق در مناطق امن، حاکی از این نفوذ می باشد.

در بعد خارجی، سوال دیگری درباره نقش آمریکا و به ویژه راهبرد دونالد ترامپ، رییس ‌جمهور ایالات متحده برای پیروزی در طولانی ‌ترین جنگ فرامرزی امریکا مطرح شده است. در مرداد ماه گذشته، ترامپ راهبرد جدیدی برای افغانستان اعلام کرد که حاکی از افزایش تعداد نیرو و تشدید فشار بر طالبان برای مذاکره بود. با این وجود در چندماه اخیر این راهبرد کمکی به کنترل بحران در افغانستان نکرده و به نظر می آید افغانستان از اولویت دولت ترامپ خارج شده است.

در اشاره به عوامل خارجی ناامنی ها در افغانستان، دولت و همچنین رسانه ‌های این کشور انگشت اتهام را متوجه پاکستان کرده و بر این باورند که رهبران اصلی گروه طالبان و شبکه حقانی به عنوان گروه‌ های عمده تروریستی، جنگ جاری در افغانستان را از داخل پاکستان رهبری می ‌کنند.

تحلیلگرانی که نقش پاکستان را در جنگ افغانستان برجسته می کنند، پیش ‌بینی می‌ کنند که ممکن است جنگ در سال آینده شدت بیشتری یابد. حتی زلمی خلیلزاد، سفیر پیشین آمریکا در افغانستان هم گفته که چنین حملات به صورت مقطعی افزایش خواهد یافت، ولی زمانی که پاکستان به دلایلی از جمله فشارهای آمریکا، مجبور به تغییر سیاست های خود شود، حملات هم کاهش خواهد یافت.

در مجموع می توان گفت افغانستان به دلایل مشکلات مزمن داخلی و زیرساختی و نیز دخالت و حضور بیگانگان به ویژه آمریکایی ها، گرفتار بحران امنیتی شده است. ورود داعش به افغانستان نیز بر پیچیدگی و وخامت این بحران افزوده و بعید است افغان ها در آینده نزدیک، از سایه شوم جنگ و ناامنی خلاصی یابند./۹۹۴/ب۱۰۱/ف

فرزان شهیدی