بررسی سازمان‌های بین‌المللی اسلامی؛ از راهبرد تا عملکرد در جهان اسلام
به گزارش خبرگزاری رسا، سازمان‌های مختلف بین‌المللی اسلامی با داشتن اهداف و راهبردهای مخصوص به خود، چشم‌اندازهایی برای یاری‌رسانی و حمایت از مسلمانان داشته‌اند و مدت زمان زیادی است که در مجامع بین‌المللی حضور دارند. پس از سال‌های مختلف حضور خود در عرصه بین‌المللی، عملکرد برخی از این سازمانها محدود به صدور بیانیه‌ها و محکومیت‌های لفظی شده و به صورت عملی، اثرگذاری و کارایی لازم و مطرح‌شده در اساسنامه‌های خود را ندارند.
این گزارش با هدف بررسی راهبردهای این سازمانها و تحقیق پیرامون عملکرد آن‌ها، تلاش می‌کند تا نقش اساسی و مؤثر این مؤسسات بین‌المللی را بازخوانی کند. آشنایی با برخی از این مؤسسه‌ها و سازمان‌های معروف و شناخته شده، ضرورتی اجتناب ناپذیر است و آشنایی با فعالیت‌های آنان می‌تواند ما را به هدف این گزارش نزدیک‌تر سازد.
آیسسکو
آیسسکو(ISESCO) یا سازمان علوم، فرهنگ و آموزش اسلامی، یک سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی وابسته به سازمان همکاری اسلامی است که در سال ۱۹۷۹ میلادی تأسیس شده است.
مقر این سازمان در شهر رباط مراکش قرار دارد و ۵۷ کشور اسلامی از جمله ایران عضو این سازمان هستند. سازمان آیسسکو پس از تصویب اساسنامه آن در یازدهمین اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در اسلام آباد، در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی برای هماهنگی و گسترش تعامل و همکاری‌های آموزشی، علمی و فرهنگی، با الهام از اهداف و تعالیم اسلامی تأسیس شد.
سازمان آیسسکو هم اکنون با ۱۱۴ سازمانِ تخصّصی و مؤسسات وابسته به سازمان ملل، سازمان‌های بین‌المللیِ منطقه‌ای، سازمان‌های غیردولتی و مؤسسات دانشگاهی قرارداد همکاری منعقد کرده است. اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام زیر مجموعه این سازمان به شمار می‌آید.
سازمان همکاری اسلامی
سازمان همکاری اسلامی (OIC)، دومین سازمان بینادولتی پس از سازمان ملل متحد است که با عضویت از ۵۷ کشور به گستره بیش از چهار قاره است و مقر آن در شهر جده عربستان قرار دارد.
این سازمان بر اساس تصمیم اجلاسی در شهر رباط مراکش، در سال ۱۹۶۹ میلادی تأسیس شد و در ابتدا سازمان کنفرانس اسلامی نام داشت و سپس به همکاری اسلامی تغییر نام پیدا کرد.
نشست سران سازمان همکاری اسلامی هر ۳ سال یک بار و در پایتخت یکی از کشورهای اسلامی عضو برگزار میشود.
انجمن جهانی اسلام
انجمن جهانی اسلام یک سازمان مردمی بین‌المللی است که مقر آن در مکه مکرمه قرار دارد. این سازمان در 14 می سال 1962 میلادی و در در پی برگزاری کنفرانس اسلامی مکه تشکیل شد.
این سازمان اگرچه با هدف تبیین حقیقت اسلام، هماهنگ‌کردن تلاش‌ها برای معرفی اسلام و تبیین اصول و مبانی آن، مقابله با شبهات و افتراءات، کمک به مسلمانان برای اجرای پروژه‌های تبلیغاتی، آموزشی، تربیتی و فرهنگی، تشویق به گفت‌وگو با پیروان ادیان و فرهنگ‌های مختلف و تلاش برای تحقق صلح، امنیت، عدالت و مبارزه با تروریسم و خشونت تشکیل شد، اما می‌توان گفت تحت سیطره وهابیت و سیاست‌ها و رویکردهای عربستان قرار گرفته و عملا هیچ انتظاری از این انجمن برای خدمت به اسلام و مسلمانان نمی‌رود.
سایر سازمانها و انجمن‌های بین‌المللی اسلامی
علاوه بر سه سازمان بین‌المللی اسلامی ذکرشده، برخی دیگر از سازمانها و نهادهای بین‌المللی هستند که اگرچه صبغه اسلامی و با هدف خدمت به اسلام و مسلمانان تشکیل شده‌اند، اما متأسفانه تاکنون کارآیی لازم در این زمینه را نداشته‌اند.
از دیگر سازمانها و مؤسسات بین‌المللی اسلامی در این زمینه می‌توان به «سازمان بین‌المللی شهرها و پایتخت‌های اسلامی»، «شورای حکمای مسلمان»، «اتحادیه جهانی علمای مسلمان»، «شورای بین‌المللی تبلیغات و امدادرسانی اسلامی» و «جمعیت بین‌المللی خیریه اسلامی» و.. اشاره کرد.
توجه به راهبرد انواع مؤسسات اسلامی مختلفی که در سراسر جهان وجود دارد، صلح و عدم افراط و تفریط و ارائه مباحث ضروری دینی در قبال تعامل با غرب و فرهنگ‌های مختلف، هدف اساسی و اصلی این سازمانها است، اما در قبال اتفاقات و جریان‌های مختلف خصوصا اتفاقات اخیر که مسلمانان مختلفی را هرکدام به هر ترتیبی دچار آسیب کرده، عملکرد این سازمانها با چالش جدی مواجه شده است.
قضاوت غیرمنصفانه‌ای است اگر همه این سازمانها را به یک چشم دید، اما واقعیت امر این است که آیسسکو، همکاری اسلامی و انجمن جهانی اسلام سه نهاد بین‌المللی هستند که انتظارات بیشتری از آن‌ها برای خدمت به امور اسلام و مسلمانان می‌رود، این در حالی است که اتفاقات مربوط به مسلمانان روهینگیا، جنایات رژیم صهیونیستی علیه فلسطینی‌ها و مقدسات مسلمانان و طرح‌های توسعه‌طلبانه این رژیم، حوادث تروریستی شمال شرق نیجریه، بحران یمن، سوریه و عراق و ده‌ها فعالیت ضد انسانی در کشورهای اسلامی و علیه مسلمانان نشان می‌دهد که این سازمان بین‌المللی کارکرد مثبت و تأثیرگذاری نداشته و در بسیاری از امور تنها به صدور بیانیه‌های محکومیت بسنده کرده‌اند.
نظر موافقان حوزه مطالعات اجتماعی
حسن البزاز، از پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی معتقد است که وجود این سازمانها و مؤسسات بین‌المللی می‌تواند مرجع اصلی ممانعت از نقض حقوق بشر و حقوق شخصی افراد باشد و خالد معمر جندلی، از دیگر پژوهشگران این حوزه نیز بر این باور است که وجود این سازمانها و مؤسسات برای زندگی اجتماعی، سیاسی، حقوقی و دینی لازم است.
پاسخ به چند پرسش
سؤالی که ذهن خواننده را درگیر خود می‌سازد، این است که با توجه با اظهارات این پژوهشگران و دیگر صاحب نظران، چرا و به چه علت روزانه شاهد اتفاقات نقض حقوق بشر مسلمانان از یمن گرفته تا میانمار، آفریقا، غرب آسیا و دیگر کشورهای مسلمان‌نشین هستیم؟
اگر این سازمانها، نقش‌های تعریف شده و راهبردهای معین شده خود را عملی سازند، طبیعی است که فشار علیه مسلمانان باید کمتر شود و این در حالی است که روز به روز این فشارها درحال افزایش و این پرسشی است که هر مؤسسه بین‌المللی فعال در این حوزه باید بدان پاسخ دهد.
به نظر می‌رسد که دامنه و گستره فعالیت‌های این سازمان‌های بین‌المللی بایستی بیش از پیش بیشتر شود، چرا که چشم مصیبت‌زدگان و داغ‌‌دیدگان سراسر دنیا به این‌گونه مؤسسات است، اما تعدادی از آن‌ها به محکومیت‌ها و صدور بیانیه‌ها منتهی میشود.
واقعیت دیگری که باید به آن اشاره کنیم این است که بسیاری از نهادهای بین‌المللی اسلامی همچون سازمان همکاری اسلامی، از چارچوب کارکرد و وظایف و مأموریت‌های خود عدول کرده و به نهادی برای اجرایی‌کردن سیاست‌ها و رویکردهای برخی کشورهای فتنه‌انگیز منطقه از جمله عربستان سعودی تبدیل شده‌اند، چرا که این سازمان نزدیک به سه سال است که در برابر جنایات وحشتناک و غیرانسانی یمن سکوت و بعضا از این حملات حمایت می‌کند.
همچنین، سازمان آیسسکو که یک نهاد علمی، پژوهشی و فرهنگی است نیز در بسیاری از امور صبغه سیاسی به خود گرفته و در بسیاری از مسائل سیاسی و اختلافی میان کشورهای اسلامی موضع‌گیری کرده و اقدام به صدور بیانیه‌‌هایی می‌کند که خارج از شأن و کارکرد این سازمان است./۸۴۷/ب۱۰۱/ف
منبع: ایکنا