تحلیلی بر دلایل ادامه اختلافات میان کشورهای عربی

به گزارش خبرگزاری رسا، در حالی که انتظار می‌رفت روابط قطر با عربستان و متحدینش در پی مکالمه تلفنی «تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی» امیر قطر و «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان وارد مرحله جدید شود، ولی در آخرین لحظات و در پی آنچه درج تحریف آمیز محتوای مکالمه دو طرف خوانده شد به نقطه صفر بازگشت.

دو طرف قطری و عربستانی روایت‌های متفاوتی را از محتوای این گفت‌وگو که می رفت به کشمکش میان دو طرف بعد از گذشت بیش از سه ماه پایان دهد، منتشر کرده‌اند.

روایت دو طرف به گونه‌ای بود که به اصطلاح به دو طرف مناقشه برخورد و به همین دلیل این امر به دور جدیدی از تنش ها منجر شد و این روابط را به مربع اول باز گرداند. از روز گذشته رسانه‌های تحت امر عربستان و امارات تبلیغات وسیع رسانه ای را علیه قطر به راه انداختند.

طبق گزارش خبرگزاری قطر، دونالد ترامپ در تماس تلفنی روز پنجشنبه، از امیر قطر خواسته است که برای حل بحران کنونی در شورای همکاری بر آنچه مقابله با ایران خوانده شد، متمرکز شود.

بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی قطر، امیر قطر نیز با درخواست ولیعهد سعودی درباره تعیین نمایندگانی برای حل اختلافات و بحث مسائل جاری بدون خدشه به حاکمیت طرفین موافقت کرده است.

این در حالی است که یک منبع در وزارت خارجه عربستان درباره محتوای این گفت‌وگوی تلفنی گفت: «از آنجا که تلاش قطر برای تحریف محتوای این گفتگو نشان از جدی نبودن این کشور برای حل بحران دارد، تمام گفت‌وگوها میان ریاض و سه کشور عربی دیگر و دوحه معلق خواهد شد تا زمانی که قطر رسما و در بیانیه‌ای علنی از موضع خود سخن بگوید.»

بر اساس این گزارش، ریاض پس از گفت‌وگو و جلب موافقت امارات متحده عربی، مصر و بحرین درباره جزئیات بیشتر سخن خواهد گفت.

بنابراین هر دو طرف درگیر تلاش دارند که خود را حامی تحرکات دیپلماتیک و حل وفصل سیاسی این مناقشه معرفی کنند ولی با صدور بیانیه‌ای سعی دارند خود را در موضع برتری از دیگری نشان دهند.

صرف نظر از روایت‌های متفاوت دو طرف، درباره چرایی آن چندین نکته حائز اهمیت است:

• نشان دادن موضع برتر قطر؛ دوحه با انتشار محتوای مکالمه تلفنی امیر این کشور با ولیعهد عربستان سعودی حامل این پیام برای این چهار کشور عربی است که آمادگی دارد در موضع ای برابر و نه پایین با این کشورها وارد گفت‌وگو شود و برخلاف تبلیغات طرف مقابل که دوحه را در موضعی ضعیف و شکست خورده این میدان نشان می دهند، نشان دهد که دوحه همچنان پیروز این میدان بوده است.
• ناکارآمد نشان دادن تحریم‌های اقتصادی؛ قطر تلاش دارد به طرف مقابل نشان دهد که فشارهای اقتصادی این کشورها علیه قطر بی نتیجه بوده به خصوص اینکه تاکنون توانسته با دیپلماسی فعال در عرصه بین‌الملل و نزدیکی به ایران وترکیه از فشارهای اقتصادی علیه دوحه بکاهد و حتی این تحریم‌های اقتصادی را به شکست بکشاند.
• هماهنگی با ترامپ؛ دوحه حامل این پیام برای چهار کشور عربی است که درخواست گفت‌وگو با هماهنگی رییس جمهور آمریکا صورت گرفته است. دوحه قصد دارد از این طریق اعلام کند که با آمریکا در این زمینه هماهنگ است وتصورات این چهار کشور مبنی بر اینکه فشارهای اقتصادی یا اقداماتی از این دست باعث شده که این کشور به پای میز مذاکره کشیده شود، تصوراتی نادرست است.
• تاکید مجدد بر راهکار سیاسی؛ قطر با این گفت‌وگو بار دیگر تمایل خود را برای حل سیاسی این تنش ها اعلام کرد وبا این اقدام نشان داد که این طرف مقابل است که در مسیر فرایند مذاکرات و میانجی گیری‌ها کارشکنی می کند نه دوحه.
• حفظ استقلال و حاکمیت ملی؛ قطر در عین حال تاکید کرد که در شرایطی حاضر به گفت‌وگو است که پای استقلال و تصمیمات و حاکمیت ملی این کشور در میان نباشد.

در خصوص موضع گیری مقامات سعودی و عصانیت آنها از قطر نیز چندین نکته حائز اهمیت است:

• نشان دادن دست برتر عربستان در منازعه با قطر؛ عربستان سعودی نیز تمایل داشت که این طور القاء کند که این درخواست بنا به درخواست قطر با چهار کشور عربی برای بررسی خواسته‌های این کشورها صورت گرفته است تا خود را در موضع برتری از دوحه نشان دهد و حتی این خرسندی از محتوای بیانیه منتشر شده از سوی خبرگزاری رسمی این کشور پیداست ولی این خوشحالی زیاد دوام نیاورد.
• مقامات سعودی انتظار داشتند بعد از تماس تلفنی امیرقطر، دوحه از موضع پایینی با آنها وارد گفت‌وگو شود. برای مقامات سعودی بسیار سخت است که قطر از موضع برتر با این کشور وارد گفت‌وگو شود چرا که این امربه جایگاه این کشور در شورای همکاری خلیج فارس و برای کشوری که مدعی رهبری جهان عرب را دارد، ضربه می زند.
• القای نتیجه بخش بودن فشارها علیه قطر؛ مقامات سعودی درصددند تا این طور القاء کنند که فشارهای عربستان سرانجام جواب داده و این کشور مجبور شده است که به پای میز مذاکرات حضور پیدا کند و به همین دلیل ابتدا از سخنان امیر قطر برای از سرگیری گفت‌‌وگوها میان دو طرف استقبال کرد ولی بعد از مشاهده موضع‌گیری قطر که نشان از موضع برتر این کشور در تعامل با عربستان داشت از موضع خود عقب نشست و تمام گفتگوها میان ریاض و سه کشور عربی متحدش با دوحه را به حال تعلیق در آورد.
• آمریکا متحد اول عربستان است نه دوحه؛ شاید این موضع گیری دوحه که تماس تلفنی شیخ تمیم با بن‌سلمان با هماهنگی «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری آمریکا انجام شده است چندان به مذاق سعودی‌ها خوش‌ نیامده باشد چرا که عربستان خود را نزدیک ترین متحد آمریکا در منطقه می داند و دوست ندارد که قطر خود را در این جایگاه معرفی کند.

با توجه به مطالب گفته شده دو طرف درگیر اهداف متفاوتی را از این تماس تلفنی دنبال می کردند و همین امر باعث شد بر خلاف تصور اولیه که این اقدام می توانست به تنش ها بین دو کشور پایان دهد و آنها را به هم نزدیک کند در مقابل توانست کور سوی امید برای بسته شدن این پرونده را به ناامیدی بدل کند.

اکنون باید دید و منتظر ماند آیا میانگیری کویت و ورود آمریکا به این کشمکش می تواند بار دیگر کلید قفل این بحران را باز کند یا اینکه این تلاش‌ها همچنان به در بسته خواهد خورد./۸۴۷/ب۱۰۱/ف

حسن رستمی