تحلیلی بر چرخش سیاسی ترکیه و گرایش نسبی به محور مقاومت

به گزارش خبرگزاری رسا، روزنامه عربی الاخبار چاپ لبنان در تحلیلی در مورد سفر اخیر مقامات ارشد نظامی ایران به ترکیه نوشت: در سایه تنش بوجود آمده در مناسبات آنکارا با کشورهای غربی به نظر می‌رسد شاخص‌های تغییر گرایش خارجی رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه به سمت تفاهم سیاسی با کشورهای منطقه‌ای متراکم تر شده است، تفاهم‌هایی که می‌تواند این کشور را از شدت تحولاتی که در همسایگی آن رخ می‌دهد، محافظت کند. به همین علت است که حرارت مناسبات این کشور با تهران به دوره قبل بازگشته و سرمایه‌گذاری‌های آن‌ها در پرونده فلسطین افزایش پیدا کرده است.

اظهارات رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه در رابطه با احتمال عملیات مشترک آنکارا و تهران ضد گروه های کرد با توجه ویژه پیگیری ‌کنندگان این تحولات مواجه شده است. چرا که این اظهارات می‌تواند زمینه‌ساز تحولاتی باشد که در ظاهر در جهت عکس روند مناسبات متشنج بین پایتخت دو کشور در مرحله اخیر به ویژه در دو پرونده سوریه و عراق باشد.

کردها و قاچاق کالا؛ محور همگرایی ترکیه و ایران

اندکی پیش از عزیمت رییس‌جمهور ترکیه به اردن در دیداری که تنها چند ساعت طول کشید، وی در پاسخ به سؤالی در رابطه با وجود طرح ترکیه برای عملیات ضد حزب کارگران در کوهستان های قندیل و سنجار در عراق و خبرهای متفاوت از تصمیم‌گیری در این خصوص در جریان سفر سرلشکر محمد باقری رییس ستاد فرماندهی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در هفته گذشته تأکید کرد که عملیات مشترک با ایران ضد گروه‌های تروریستی در هر لحظه ممکن است. وی تأکید کرد که فرماندهان ارتش دو کشور نحوه فعالیت در این زمینه را بررسی کرده و تلاش‌ها در این رابطه ادامه پیدا خواهد کرد. وی افزود: شما می‌دانید که حزب تروریستی کارگران کردستان در ایران نیز ردپاهایی دارد. اشاره اردوغان به حزب تروریستی موسوم به حزب حیات آزاد کردستان بود که در پایان ماه گذشته میلادی ضمن درگیری‌هایی که در مناطق مرزی مشترک با ترکیه به وقوع پیوست، دو تن از نیروهای مرزبانی ایران را به شهادت رساند.

اردوغان سخنان خود را این گونه تکمیل کرد که این طرف ها همواره به ما و ایران آزار می‌رسانند و ما وارد عمل می‌شویم، چرا که اعتقاد داریم در صورت همکاری دو کشور می‌توانیم سریع‌تر به نتیجه برسیم. وی در عین حال ابراز امیدواری کرد که تلاش‌ها در این زمینه موفقیت‌آمیز باشد.

اهمیت این اظهارات در اینجاست که چند روز بعد از سفر سرلشکر باقری رییس ستاد فرماندهی نیروهای مسلح کشورمان به ترکیه مطرح می شود که اولین سفر یک مسؤول عالی رتبه به ترکیه از زمان انقلاب اسلامی در این کشور به شمار می رود. این سفر در چارچوب تحولات نظامی و سیاسی گسترده در خاورمیانه شکل گرفته است. روزنامه صباح ترکیه در این رابطه به نقل از یک منبع دیپلمات نقل می کند که اگر دو طرف آمادگی خود را برای همکاری و رسیدن به تفاهم‌های منطقه‌ای نشان نمی‌دادند، سفر مذکور انجام نمی‌شد.

قبل از انجام این دیدار ، ترکیه در هفته دوم ماه جاری میلادی اعلام کرد که ساخت دیوار حایل در نزدیکی مرزهای ایران به مسافت 344 کیلومتر از مجموع 500 کیلومتر مرز موجود را آغاز خواهد کرد و این دیوار را در پنج مرحله احداث خواهد کرد. دیواری که قرار است مرحله اول احداث آن در اکتبر آینده به پایان برسد. این موضوع با استقبال وزارت خارجه ایران مواجه شد و تهران تأکید کرد که این اقدام باعث افزایش امنیت مرزی بین دو کشور می‌شود و تضمین این روند در تمامی شرایط مسأله مهمی برای تهران و ترک ها به شمار می‌رود. این در حالی است که ترکیه و ایران از سال 2014 توافق‌نامه جدیدی برای تأمین مرزهای مشترک که کردها در آن مستقر هستند، امضا کرده اند.

هم زمان با اظهارات رجب طیب اردوغان، اظهارات سرلشکر باقری در خبرگزاری‌های رسمی ایران قابل توجه بود که تصریح کرد خلوصی آکار رییس ستاد ارتش ترکیه به زودی برای تکمیل کردن مذاکرات به تهران سفر خواهد کرد. وی در حاشیه بازدید از مقر فرماندهی نیروهای مرزی تأکید کرد: ما در طول دیدار با رییس ستاد فرماندهی ارتش ترکیه مسائل مرزی را بررسی کرده و به توافق‌های خوبی دست پیدا کردیم. ترکیه بستن گذرگاه‌های قاچاق را آغاز کرده و ما از این اقدام استقبال می‌کنیم. همچنین توافق خوبی در زمینه مبارزه با تروریسم در مرزهای مشترک و جلوگیری از عبور عوامل تروریستی به دست آمده است.

طبعاً مسؤول نظامی ایرانی بر نزدیک بودن مواضع دو پایتخت در خصوص همه پرسی اقلیم کردستان که قرار است به صورت ابتدایی در ماه آینده میلادی برگزار شود، تاکید کرد و گفت که نباید جغرافیای سیاسی کشورهای منطقه از جمله عراق به هر شکلی تغییر پیدا کند. یک دیپلمات ایرانی اعلام کرد که این موضوع برای دو پایتخت خط قرمز به شمار می‌رود.

این اظهارات اولین اظهارات از سوی دو طرف در رابطه با بازگشت هماهنگی‌های دوجانبه در زمینه پرونده کردها بود. این هماهنگی‌ها قبل از سال 2011 وجود داشت و سوریه نیز طرف سوم این هماهنگی‌ها به شمار می‌رفت. اظهارات مذکور نشان می‌دهد که همکاری ها در مرحله آینده بین دو کشور توسعه پیدا خواهد کرد. البته برخی اعتقاد دارند که واقعیت های کنونی لزوم این همکاری‌ها را ایجاب کرده است ، به ویژه در شرایطی که سطح هماهنگی روسیه و آمریکا در سوریه که در برخی جوانب برخلاف منافع دو طرف به شمار می‌رود، افزایش پیدا کرده است.

آمبرین زمان روزنامه نگار ترک‌ تبار در این زمینه تأکید می‌کند سفر این مسؤول نظامی ایرانی در شرایط زمانی انجام شد که آمریکا و روسیه به دنبال راهکارهای پایان دادن به منازعه سوریه هستند و براساس دیدگاه‌های ایران و ترکیه بر پیچیدگی مسائل اضافه می‌کنند، به همین علت است که ایران و ترکیه اصرار بیشتری برای نشان دادن وحدت میان خود دارند.

در همین رابطه اشاره به این موضوع مهم است که سرلشکر باقری در اظهارات دیروز خود تأکید کرد که در جریان دیدار از ترکیه مذاکرات مفید و کاملی در رابطه با مسائل منطقه‌ای از جمله اوضاع سوریه و عراق مطرح شده و در رابطه با نقش ایران و ترکیه در استقرار و امنیت در سوریه و تقویت روند مذاکرات آستانه از سوی نیروهای مسلح دو کشور مورد توجه دو طرف قرار گرفت. همچنین در رابطه با منطقه ادلب و تمامیت دولت سوریه در مناطق مختلف شمال این کشور نیز توافق به دست آمده و این توافق ها به صورت عملی به اجرا گذاشته خواهد شد.

نیاز مبرم ترکیه به تغییر گرایش سیاست خارجی

یک منبع ایرانی به این تحولات واکنش نشان داد و تأکید کرد که مسائل امنیتی اولویت بیشتری نسبت به مسائل سیاسی داشته و مرتبط با سفر سرلشکر باقری بوده است. وی ادامه داد که اظهارات اخیر به سه علت در ابعاد سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار است: اول اینکه آغاز مرحله جدیدی برای همکاری منطقه‌ای بین ایران و ترکیه بعد از دوره ای از ابهام سیاسی در سیاست‌های آنکارا در قبال تهران به شمار می‌رود. دوم اینکه موضوع همکاری شامل مهم‌ترین تنش‌های منطقه‌ای از جمله تروریسم و موضوع سوریه و دیگر مسائل مربوط می‌شود. و نکته سوم و مهم‌تر ارتباط این موضوعر با مسأله کردها و به ویژه تغییر جغرافیای سیاسی است که ممکن است در سایه تحولات کردها در منطقه ایجاد شود.  

برخی اعتقاد دارند که پایتخت دو کشور که پیش ‌از این نیز بحران خلیج فارس و محاصره قطر خط داغ روابط در میان آنها را ایجاد کرده بود ، بیش از گذشته این خط را دنبال می‌کنند و مجبور به افزایش سطح همکاری‌ها در شرایط منطقه‌ای کنونی هستند. این منابع تأکید کردند که ترکیه به صورت ویژه نیازمند این موضوع است، چرا که تنش بین این کشور و آمریکا در خصوص موضوع کردها در سوریه افزایش پیدا کرده است .

از یک سال پیش بنا به دلایلی تناقض ترکیه و واشنگتن در خصوص نحوه تعامل با کردهای سوریه روشن شد. این تناقض در پیامدهای تلاش ناکام برای کودتا در ترکیه و افزایش شدت لحن غرب و در محکوم کردن استبداد ترکیه نیز متوقف نشد. مشخص است که اردوغان به دنبال تثبیت وجهه قومی خود در نزد افکار عمومی ترکیه است. شاید بتوان گفت شدت لحن وی در مورد آنجلا مرکل صدر اعظم آلمان که چند روز پیش صورت گرفت به وضوح نشان دهنده این موضوع باشد.

مشکل داخلی فراروی تغییر سیاست‌های اردوغان وجود ندارد

سونار جاگایتای تحلیلگر ترک‌زبان معتقد است: چیزی که در بحران کنونی بین ترکیه و اتحادیه اروپا و سایر دولت‌های غربی، از جمله آمریکا  شاهد آن هستیم، یک تغییر زلزله ‌وار است. این موضوع باعث شده اردوغان به دنبال خاستگاه‌هایی از مشرق زمین برای سیاست خارجی خود باشد. شکی نیست که رئیس‌جمهور ترکیه برای رویکردهای جدید خود از حمایت داخلی برخوردار خواهد بود. چرا که از زمان کودتای شکست‌خورده در این کشور نظریه جدیدی بین حامیان ترک وی  به راه افتاده که معتقدند که اردوغان شخصیت تاریخی بزرگ است که ترک ها را پرآوازه خواهد کرد و افتخار را به مسلمانان باز خواهد گرداند ، لذا وی باید مورد تأیید و حمایت قرار گیرد. از دیدگاه آنها این موضوع به علت نیاز شخصی وی به تأیید نیست ، بلکه به علت تایید این رویکرد تاریخی عظیم است. جاگایتای می‌افزاید اردوغانیست ها روش خود را مبتنی بر ادغام نظام سیاسی و ملی گرایی ترکیه تحت پرچم اردوغان قرار داده‌اند و معتقدند این رویکرد ترکیه و جهان اسلام از حملات خارجی ـ که معمولا غربی ها هستند ـ نجات خواهد داد.

احتمالا اردوغان رویکردهای جدیدی را در موضوع فلسطین به ‌ویژه در پی حوادث اخیر مسجدالاقصی و محیط اطراف آن در قدس اشغالی دنبال کند. این در حالی است که مناسبات آنکارا در مرحله کنونی با تل آویو در سطح خوبی دنبال می‌شود. شاید در سفر اخیر اردوغان به اردن که قیم مقدسات اسلامی در قدس به شمار می‌رود، رییس‌جمهور ترکیه به دنبال آن نشان دادن این نقش بود.

واضح است که مواضع ترکیه در قبال رژیم صهیونیستی همواره به صورت علنی با شدت لحن برخوردار است، اما اردوغان شخصا در هفتادمین سالروز برقراری روابط دوجانبه با اردن به عمان پایتخت این کشور سفر کرد و این موضوع پیام‌های زیادی دارد./۸۴۷/ب۱۰۱/ف

منبع: تسنیم