بررسی دلایل تنش میان عربستان و قطر

به گزارش خبرگزاری رسا، هنوز چند روز از برگزاری اجلاس آمریکایی- عربی ریاض با حضور ترامپ نگذشته بود که اظهارات شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر درخصوص روابط کشورهای حاشیه خلیج فارس با ایران و مقاومت در منطقه جنجال رسانه‌ای زیادی به پا کرد.

بامداد چهارشنبه بود که رسانه‌های عربی از قول خبرگزاری "قنا"(خبرگزاری رسمی قطر) اظهارات امیر قطر را منتشر کردند که در پایگاه هوایی العدید عنوان کرده بود: قطر همزمان موفق شده روابط خوبی با آمریکا و ایران برقرار کند و از آنجا که ایران ثقلی منطقه‌ای و اسلامی است و نمی‌شود نادیده‌اش گرفت، از عقلانیت به دور است که تنش را با آن تشدید کنند چرا که قدرتی بزرگ است و ضامن ثبات در منطقه؛ چیزی که قطر به دنبال آن است. 

وی در خصوص اختلافات قطر با همسایگان خود نیز گفته بود: پایگاه هوایی «العدید» قطر که هم مورد استفاده نیروهای هوایی قطر است و هم آمریکا، از دوحه در قبال طمع ورزی های برخی کشورهای همسایه خود حفاظت می‌کند.

امیر قطر در ادامه گفت که این حق قطر است که به صورت همزمان روابط خوبی هم با رژیم صهیونیستی و هم با حماس به عنوان نماینده قانونی و مشروع فلسطینیان داشته باشد. روابط دوحه و تل‌آویو خوب است و دو طرف مستمراً با هم در ارتباطند.

بن تمیم حزب الله را نیز یک جنبش مقاومت معرفی کرده بود.

اگرچه ساعتی بعد مقامات خبرگزاری قنا از هک شدن این سایت خبر داده و عنوان کردند که برای چند ساعت صفحه توییتر و سایت اصلی شبکه هک شده و از دسترس آنها خارج شده است اما این موضوع نتوانست مانع واکنش شدید رسانه‌های سعودی شود. همچنین سازمان تنظیم ارتباطات امارات عربی متحده نیز پایگاه شبکۀ خبری الجزیرۀ قطر را فیلتر کرد.

امروز نیز اعلام شد که به دنبال اقدام مسؤولان بحرینی، تعدادی از کاربران اینترنتی بحرینی در داخل این کشور از امکان دسترسی به پایگاههای خبری و رسانه‌ای قطر به ویژه شبکه الجزیره قطر، روزنامه‌های العرب، الرایه و الشروق محروم ماندند.

مصر نیز در همراهی با عربستان اقدام به فیلتر کردن سایت‌ها و رسانه‌های قطری کرد.

حملات به قطر بخصوص از سوی رسانه‌های سعودی مانند عکاظ و العربیه که دیدگاه‌های دولت سعودی را منعکس می‌کنند پایان نیافته و هنوز ادامه دارد.

روزنامه سعودی «عکاظ» با تیتر «سخنان امیر قطر..خامی و خودکشی سیاسی» به قلم «فهیم الحامد» نوشت: برخی از اظهارات تحریک‌آمیز «تمیم بن حمد آل ثانی» ابراز تعجب می‌کنند اما کسانی که در بطن سیاست دوحه و اقدامات محرمانه و روابط زیر میزی آن با سازمان‌های تروریستی، ایران، شبه‌نظامیان حزب‌الله، کودتاچیان یمن و گروه‌های فشار صهیونیستی هستند، به خوبی از نقش‌های مشکوک قطر در منطقه آگاهند. هیچ تردیدی نیست که اظهارات امیر قطر، نقاب از چهره او برداشت و موضع دوحه را روشن کرد.

این روزنامه با اشاره به سفر اخیر «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر به عراق برای دیدار با «حیدر العبادی»، ادعا کرد که یک دیدار محرمانه دیگر در بغداد در روز دوشنبه گذشته صورت گرفت.

به ادعای این نشریه، وزیر خارجه خارجه قطر در ادامه حضورش در بغداد در مقر اقامتش با سردار سلیمانی فرمانده سپاه قدس دیدار و رایزنی کرده و ریشه موضع‌گیری دوحه علیه نشستهای ریاض و خروجش از ائتلاف صورت گرفته در طول این نشست‌ها پیش از خشک شدن جوهر بیانیه پایانی، همین دیدار بوده است. بغداد نیز مسؤول ترتیب دادن این دیدار بوده است و در مقابل نیز از قطر امتیاز گرفته است.

بنا بر این ادعا، در این دیدار که 27 ساعت قبل از نشست‌های ریاض بوده، از امیر قطر خواسته شد که زیر بار توافقات صورت گرفته در ریاض نرود.

اگرچه این اتهامات هنوز ثابت نشده و در حد ادعا است اما نباید فراموش کرد که این دو کشور اختلافاتی از گذشته داشته‌اند که هر از چندی بروز می‌کند و این موضوع چیز جدیدی  نیست که قابل کتمان باشد.

حسن رستمی کارشناس مسائل خاورمیانه در این خصوص، طی یادداشتی یادآور می‌شود که نباید فراموش کرد که حتی طرح چنین سخنانی از سوی مقامات قطری علیه عربستان مسبوق به سابقه است به‌عنوان مثال در ژانویه 2011 افشای مکالمه تلفنی حمد بن جاسم وزیر خارجه وقت قطر و معمر قذافی دیکتاتور سابق لیبی پرده از طرح تقسیم عربستان برداشت که جنجال زیادی در آن زمان به پا کرد.

دو کشور علاوه بر اختلافات مرزی در زمینه پرونده‌های منطقه‌ای نیز از جمله موضوع سوریه و نیز اخوان المسلمین اختلاف نظر جدی دارند.

روزبه پارساپور مدیر مرکز مطالعات خلیج فارس نیز در این خصوص با بیان اینکه روابط ایران و قطر در سالهای گذشته مانند روابط ایران و عمان در سطح خوبی قرار داشت، یادآور می‌شود: اگرچه مسأله سوریه به این روابط خدشه وارد کرد اما در مقایسه با سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس هنوز تعقل و حسن نیت بیشتری در مقامات قطری نسبت به ایران وجود دارد. قطر به تدریج از عربستان جدا خواهد شد و این موضوع با توجه به اختلافات ارضی و مرزی این کشور و نیز قدرت جریان اخوان المسلمین در حاکمان قطری قابل پیش بینی است.

این کارشناس مسائل خلیج فارس اتحاد و روابط کشورهای این منطقه را شکننده دانسته و افزود: این کشورها همواره با یکدیگر مشکل داشته‌اند به طوریکه هیچگاه نتوانستند ناتوی عربی را تشکیل دهند و اگرچه در نشست‌های خود علیه ایران سخن می‌گویند اما هیچگاه نتوانستند ارتشی واحد شکل بدهند.

پارساپور پیش بینی کرد که قطر طی ماه‌های آینده تمایل بیشتری به سمت ایران داشته باشد.

اگرچه اخبار و تحلیل‌های رسانه‌های سعودی علیه امیر قطر هنوز تداوم دارد و سکوت مقامات قطری در نفی اظهارات خود را شاهد بوده‌ایم اما باید دید که طی روزهای آینده این جنگ رسانه‌ای علیه شیخ تمیم پایان می‌یابد یا بخش‌های دیگری از اختلافات طرفین آشکار خواهد شد.

موضوع روشن این است که قرارداده‌های سنگین تسلیحاتی عربستان با آمریکا، شیخ نشین‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس را به وحشت انداخته و آنها بخصوص قطر بیم آن را دارند که طی 10 سال آینده عربستان دست به توسعه طلبی ارضی زده و بخشی از خاک قطر را با همین ادعاها تصاحب کند. بخصوص اینکه برای استخراج نفت از منابع عظیم زیر زمینی خود نیاز به تزریق گاز دارد که این گاز در قطر به وفور یافت می‌شود.

خارج از این موضوع نیز قطر ظاهراً دریافته که برای ایجاد موازنه قدرت در خلیج فارس باید به سمت ایران تمایل بیشتری داشته باشد تا خود را سلطه مطلق عربستان خارج کند./۸۴۷/ب۹۰۴/ف

گزارش از علی حیدری