عراق و امنيت ملی ايران
به گزارش خبرگزاری رسا، «به طور حتم کمک‌هاي ايران براي شکست تروريسم در منطقه و ايجاد ثبات و امنيت و حفظ تماميت ارضي به ويژه درعراق بسيار حائز اهميت است، ما به کمک‌هاي خود به کشورهاي منطقه ادامه مي‌دهيم و امنيت کشورهاي همسايه را امنيت خود مي‌دانيم.» اينها بخشي از اظهارات ولايتي به عنوان مشاور امور بين الملل مقام معظم رهبري است که به عنوان مطلع سخن در اين گفتار آورديم.
يکي از مهم‌ترين مولفه هايي که هر حکومتي نسبت به آن حساسيت دارد و در راستاي تامين هر چه بيشتر آن تلاش وافري نشان مي دهد امنيت ملي است که ابعاد گسترده اي چون سياسي، اجتماعي، غذايي، علمي، نظامي و امنيتي را شامل مي شود و همان گونه که امروز تعريف قدرت به معناي سابق آن ديگر تنها در قدرت سخت خلاصه نمي شود و ابعاد نرم و هوشمند نيز به خود گرفته است، امنيت ملي هم در ابعاد و زمينه هاي مختلفي مي تواند بروز و ظهور داشته باشد.
در اين گفتار مي خواهيم مسئله امنيت ملي کشورمان را تنها از نگاه مسئله عراق به عنوان يکي از مهم‌ترين همسايگان ايران به صورت اجمال مورد بررسي قرار دهيم و پيش از ورود به بحث اصلي اين نکته را بايد يادآور شد که اين موضوع گستردگي زيادي دارد که در اين فرصت محدود مجال چنداني براي پرداختن به همه آنها وجود ندارد.
عراق به عنوان کشوري که بيشترين مرز مشترک را با ايران در ميان همسايگان‌مان دارد، به لحاظ اشتراکات تاريخي، فرهنگي و مذهبي، روابط عميق و دوستانه مقامات عالي رتبه دو کشور، به عنوان يکي از اعضاي محور مقاومت، همسايگي با سوريه به عنوان يکي ديگر از متحدان ايران و از اعضاي محور مقاومت، تاثيرگذاري تاريخي عراق در جهان عرب و جايگاه سنتي اين کشور که همواره تحولات آن تاثيرگذار بوده وهمچنين بسياري موارد داخلي (منحصر به عراق)، منطقه اي و بين المللي منجر به اين شده است که مسائل عراق همواره در بالاترين سطح حساسيت و اهميت از منظر سياست خارجي و امنيت ملي ايران مورد رصد قرار مي گيرد.
تاريخ معاصر عراق را بايد به دو قسمت پيش از حمله آمريکا و سرنگوني حزب بعث و پس از آن تقسيم کرد و اين نقطه عطف از بعد امنيت ملي ايران هم مهم بوده چراکه پيش از آن عراق در رويکرد سياسي امنيتي رژيم بعث به عنوان خطري بالقوه به حساب مي آمد.
اما پس از سرنگوني آن رژيم و تغيير ساختار سياسي آن کشور و قدرت گرفتن شيعيان به عنوان اکثريت قابل ملاحظه عراق، موضوع براي ايران به نحو ديگري شد و عراق از جايگاه همسايه‌اي پرخطر و تهديد زا، به عنوان يک فرصت شناخته شد و از آن پس تهران و بغداد در کنار يکديگر و در قالب متحدان منطقه‌اي با روابطي راهبردي به ادامه مسير پرداختند.
عراق امروز براي ايران و از بعد امنيت ملي يک فرصت است، برخي از دلايل آن مي تواند سطح بالاي روابط سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، آمد و شد مقامات و مردم دو کشور، نزديکي سياست‌ها، گرايشات و مواضع دو کشور نسبت به تحولات منطقه‌اي و بين المللي باشد که منجر شده امروز اين دو کشور در بالاترين سطح روابط در طول تاريخ خود قرار داشته باشند.
هر يک از عوامل فوق که برشمرده شد و تاثيرگذار بر نگاه فرصت‌زا بودن عراق براي ايران است، مي تواند بحث مفصلي داشته باشد، اما براي بررسي بيشتر و جامع، بايد به عوامل ديگري همچون متغيرهاي داخلي دو کشور، منطقه اي و بين المللي تاثيرگذار بر کاهش يا افزايش روابط في مابين نيز پرداخته شود.
از ديگر روي، عراق امروز درگير با معضل تروريسم است که بزرگ‌ترين چالش امنيتي منطقه و جهان به حساب مي آيد. اين کشور بخشي از خاک خود را در اشغال تروريست هايي مي بيند که از سوي آمريکا و برخي متحدان غربي و عربي آن مورد حمايت هاي سياسي و امنيتي و لجستيکي قرار داشته و دارند.بنابراين حضور تروريست ها در همسايگي ما بدون لحاظ کردن شرايط ناآرام منطقه (وجود تروريست ها در افغانستان و پاکستان به عنوان ديگر همسايگان ايران) مي تواند براي امنيت ملي کشورمان تهديد به حساب آيد.
حضور مستشاري فرماندهان ايران از ابتداي ورود داعش به عراق يکي از موثرترين اقداماتي بود که در جهت تامين امنيت ملي صورت گرفت. امروز ايران با افتخار و اقتدار مي گويد که از اين توانايي برخوردار است که بتواند خارج از مرزها با دشمنان خود مقابله و «منافع و امنيت ملي کشور» را در بيرون از مرزها تامين کند.
«راجح الموسوي» سفير عراق در ايران در اظهاراتي در خصوص کمک هاي ايران به عراق در مبارزه با تروريسم و اهميت آن اين‌طور گفته است که: «همسايه بودن ايران وعراق در اين منطقه استراتژيک يک امر مهم است؛ زيرا اين دو کشور امروزه با همکاري يکديگر خدمت بزرگي به جامعه بشري مي‌کنند و در آينده بشري نقش مهمي خواهند داشت و اين دو کشور مشترکات زيادي باهم دارند.»سفير عراق در تهران ادامه مي دهد: «ايران ازعراق حمايت مي‌کند و اگر نبود اين حمايت هاي ايران، منطقه سقوط مي‌کرد.»
يکي ديگر از مسائلي که در خصوص عراق و اهميت آن براي امنيت ملي کشورمان بايد به آن اشاره کرد، طرح تجزيه عراق است که کماکان آمريکا و برخي متحدان غربي و عربي کاخ سفيد از اين مسئله حمايت مي کنند وهر از چندگاهي هم از سوي برخي مسئولان داخلي عراق به طور خاص مقامات اقليم کردستان مطرح مي شود که البته به منظور اعمال فشار بر دولت مرکزي بغداد و گرفتن امتيازات بيشتر است.
در اين زمينه همان گونه که بارها ايران اعلام کرده موضعش نسبت به اين مسئله حفظ اتحاد و تماميت ارضي عراق است. «ايرج مسجدي» مشاور سابق فرمانده نيروي قدس و سفير فعلي ايران درعراق هم در يکي از نخستين اظهارات خود در اين خصوص مي گويد: «ايران خواهان عراقي پيشرفته، قدرتمند، امن و يکپارچه است.»
در پايان خوب است به اين نکته هم بپردازيم که يکي از مواردي که حساسيت عراق را براي ما از بعد امنيت ملي افزايش مي‌دهد توجه و ضريب اهميت بالاي آن براي آمريکا و متحدان غربي_عربي واشنگتن است، آمريکا بزرگ‌ترين سفارتخانه خود را در عراق ساخت و بسياري از ديپلمات هاي آمريکايي که در عراق هستند به امور امنيتي مشغول هستند. لذا ايران نيز به عنوان قدرتي منطقه اي بايد به اين مسئله بيشتر توجه کرده و آنچنان که تاکنون هوشيار بوده پس از اين نيز با توسعه معنوي، اقتصادي و سياسي خود در آن کشور به تامين بيشتر منافع امنيت ملي در کشور دوست و همسايه‌مان عراق بپردازد./۹۱۶/ ۱۰۲/ع
محمد مهدي ملکي