سند جدید حماس؛ نرمش راهبردی یا حرکت در مسیر سازش؟

خبرگزاری رسا ـ گروه بین الملل: خالد مشعل شب گذشته با رونمایی از سند جدید جنبش حماس خبر از آغاز فصلی تازه در این جنبش داد. درباره بندهای مختلف این سند اختلاف نظرهایی وجود دارد. برخی از ناظران آن را مقدمه‌ای برای عقب نشینی از اصول مقاومت اسلامی برشمردند. حال اینکه گروهی دیگر از تحلیلگران سیاسی آن را نسخه همگون سازی شده با شرایط جدید مقاومت دانستند.

در همین راستا خالد مشعل با بیان اینکه تدوین این سند، حدود دو سال زمان برده است، گفت: این سند بیانگر اجماع رهبران جنبش و نهادهای آن در داخل و خارج است. مشعل تاکید کرد که این سند مخالف لطمه زدن به مقاومت و سلاح آن است و بر عدم به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی مبتنی است.

رییس دفتر سیاسی حماس در ادامه گفت که این سند تاکید می‌کند که مسجدالاقصی متعلق به امت اسلامی است و اشغالگران هیچگونه حقی در آن ندارند. مشعل گفت: ما به دنبال جنگ نیستیم اما برای آزادسازی سرزمین و پایان دادن به اشغالگری تلاش می‌کنیم.

گردان عزالدین قسام با دفتر سیاسی حماس همکاری می‌کند؟
انتشار این سند بازتاب بسیار گسترده ای در رسانه‌های عربی به همراه داشت. عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای رای الیوم در مقایسه سند جدید حماس با قطعنامه ها و توافق های پیشین سازمان های فلسطینی و رژیم صهیونیستی که جز غصب حقوق مردم فلسطین چیزی در برنداشته نوشت: حماس تحت فشار همپیمانان غربی و منطقه ای خود این سند را فراهم کرده که جز مصیبت های جدید همانند گذشته چیزی برای مردم فلسطین در برندارد.

وی با طرح این سوال که آیا «همه اعضای حماس به ویژه گردان عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس با این سند جدید موافق هستند؟» نوشت: اهالی کرانه باختری و نوارغزه بر شاخه نظامی حماس شرط بندی کرده و این گروه را سازش ناپذیر می‌دانند. آنها اطمینان دارند که امكان ندارد این جنبش مانند سازمان آزادی‌بخش سازشکارانه عمل کند؛ سازمانی که نتیجه ای جز شکست به بار نیاورده. آیا اهالی غزه روی جناح درستی شرط بندی کرده اند؟ بسیاری به این شرط بندی اطمینان عمیق دارند.

این روزنامه نگار فلسطینی تصریح کرد: هرکس سند جدید حماس را دنبال کند شباهت بسیاری بین این سند و سند ده بندی یاسر عرفات یا سندهای‌ دیگری از قبیل سند استقلال، سند عدم صرفنظر از یک وجب از خاک فلسطین و سند حق بازگشت پیدا می‌کند که در تمام آنها بر پیروی از رویکرد مقاومت تاکید می‌شد.

عطوان همچنین با تاکید براینکه غربی‌ها بدون به رسمیت شناختن اسرائیل با برپایی دولت فلسطین در مرزهای 1967 موافقت نخواهند کرد، گفت: زدودن اتهام تروریسم از حماس تنها در صورتی امکان پذیر است که این جنبش به صورت کامل از مبارزه مسلحانه خود دست بکشد و سلاحش را تسلیم کند. همچنین قبول اصل مذاکرات مستقیم با اسرائیل تنها منوط به رسمیت شناختن دولت اسرائیل است.

سند جدید حماس؛ بازنویسی متن یا تغییراتی بنیادین؟
از سوی دیگر "ساری عرابی" کارشناس مسائل سیاسی جهان عرب نیز در یادداشتی با عنوان "سند جدید حماس؛ بازنویسی متن یا تغییرات بنیادین؟" که در پایگاه خبری الجزیره منتشر شده است با یادآوری تاریخچه تشکیل حماس، ائتلاف‌های این جنبش با جریان‌های سیاسی فلسطینی و  میثاق نامه ابتدایی آن می‌نویسد: در طول سال‌های اخیر حماس از بازنویسی سند خود به این دلیل امتناع می‌ورزید تا با اقدام مشابه سازمان آزادی بخش فلسطین مقایسه نشود. به ویژه از آن حیث که این سازمان از اصول خود عقب نشینی کرد.

او می‌نویسد: حماس به این جمع بندی رسید که در برهه کنونی به سندی نه به عنوان جایگزین میثاق نامه این جنبش بلکه به عنوان مکمل آن نیاز دارد. سندی که در آن حساسیت بیشتری بر جمله بندی و انتخاب کلمات صورت گرفته و همزمان جنبش را از اشکالاتی که به میثاق نامه وارد است مبری می‌کند.

در گزارش منتشر شده در الجزیره آمده است: در میثاق نامه حماس هدف این جنبش اینگونه تعبیر شده است: "نبرد با باطل، شکست و محو آن برای برپایی حق و بازگرفتن سرزمین ها است. تا صدای اذان از مساجد در اعلام قیام دولت اسلام بلند شود." اما این جنبش در سند جدید خود هدف را به "آزادسازی فلسطین و مبارزه با پروژه صهیونیستی" محدود می‌سازد. همچنین در میثاق نامه اول نام اخوان المسلمین 6 بار تکرار شده اما در سند جدید نامی از اخوان برده نشده است.

این کارشناس جهان عرب در پایان تصریح می‌کند: اگرچه این سند به میثاق نامه مسائل جدیدی را اضافه می کند اما ضرورتا نمی‌توان آن را کپی برداری از میثاق ۱۰بندی فتح برشمرد. در واقع حماس در این سند مقاومت مسلحانه را جزیی از مقاومت در برابر رژیم اشغالگر صهیونیستی معرفی کرده است نه همه آن.

جنبش حماس و میزان پایداری به اصل مقاومت
برخلاف اظهارات اعضای ارشد جنبش حماس به نظر می‌رسد بخشی از این جنبش که در سال‌های اخیر با روی کارآمدن دولت‌های نزدیک به اخوان المسلمین و آغاز بحران سوریه به قطر و ترکیه نزدیک شده بودند امروز تحت فشار این کشورها و برای بهبود نگاه غرب، در مسیر آزموده شده جنبش فتح گام برمی‌دارد که در طول یکی دو دهه اخیر تنها شکست را برای فلسطینی ها به ارمغان داشت.

پیشتر حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب در سخنان خود در کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، تنها شرط کمک به مقاومت فلسطین را هزینه شدن کمک‌ها در جهت تقویت بنیه‌ی مردم فلسطین و ساختار مقاومت خواندند و خاطرنشان کرده بود: پایبندی به اندیشه‌ی ایستادگی در برابر دشمن و مقاومت در همه‌ی ابعاد آن، ضامن استمرار این کمک‌ها است.

رهبر انقلاب در تبیین موضع جمهوری اسلامی نسبت به مقاومت فلسطین، تصریح کرده بود: موضع ما نسبت به مقاومت یک موضع اصولی‌ است و ربطی به گروه خاصی ندارد و هر گروهی که در این مسیر استوار باشد، با او همراه هستیم و هر گروهی که از این مسیر خارج شود، از ما دور شده است. ایشان در پایان جمله‌ای راهبردی بیان و خاطرنشان کرده بود: عمق رابطه‌ی ما با گروه‌های مقاومت اسلامی فقط به میزان پایبندی آنان به اصل مقاومت مرتبط است.

طبق فرمایش رهبر انقلاب اسلامی میزان پایبندی به اصل مقاومت مهم‌ترین معیار برای ارزیابی جریان‌های مختلف فلسطینی است. اگر امروز حکومت خودگردان علاوه بر فقدان دستاورد، جایگاه بسیار ضعیفی در میان فلسطینیان و مسلمانان دارد به دلیل دوری از همین پارامتر است. یاسر عرفات را می‌توان مصداق بارزی این مساله دانست، فردی که در اوج مبارزه تن به سازش داد و در نهایت با توطئه صهیونیست‌ها ترور شد.

بدون شک جریان هایی که خط و مشی مقاومت را سرلوحه خود قرار می‌دهند از تحولات اخیر حماس احساس نگران کرده و نسبت به آن اعتراض دارند. نظر به همین مساله است که حجت الاسلام نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب الله لبنان در واکنش به سند حماس می‌گوید: «تا زمانی که مقاومت برای آزادی فلسطین از بحر تا نهر نباشد امکان ندارد که به بار بنشیند و ما با مقاومتی که برای سازش مقدمه‌چینی می‌کند نیستیم، ما با مقاومتی که فلسطین را به دو دولت تقسیم می‌کند نیستیم، ما با مقاومتی که خون را با زمین معامله می‌کند نیستیم، ما با مقاومتی هستیم که تنها به آزادی کامل سرزمین (فلسطین) بدون قید و شرط راضی می‌شود تا اینکه ملت فلسطین با عزت و کرامت به خاک خود برگردد.»

باید دید جنبش حماس چه راهی را انتخاب خواهد کرد و بدنه این جنبش از قبیل شاخه نظامی حماس چه واکنشی به راهبرد جدید دفتر سیاسی حماس نشان خواهد داد. /983/ب953/ک