ائتلاف اسلامی در کردستان عراق

به گزارش خبرگزاری رسا، از جنگ داخلی دهه 90 میلادی تا بن بست سیاسی فعلی، همه و همه از نبود استراتژی روشن و دوراندیشی این احزاب حکایت دارد. احزاب سیاسی در اقلیم کردستان دچار نوعی از حرکت بر مبنای احساس و به دور از واقعیات روز و نگاه به آینده شده‌اند.

روزگاری در این منطقه از عراق، دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی کردستان توافق استراتژیک خود را با امضای مسعود بارزانی و جلال طالبانی اجرایی می‌کنند که از دل این توافقنامه، حکومتی مشترک بر مبنای تقسیمات حزبی و منطقه‌ای حاصل می‌شود. بعدها و با وجود تداوم این توافقنامه و با مشخص شدن نتایج انتخابات پارلمانی سال 2013 حزب مسعود بارزانی که نظاره‌گر نتایج ضعیف اتحادیه میهنی بود در پی ائتلاف با جنبش تغییر و پس از دیدار بارزانی و نوشیروان مصطفی، حکومت به اصطلاح اتحاد ملی را تشکیل داده که سرانجام چنین وضعیتی هم به تعطیلی پارلمان، اخراج تیم وزاری جنبش تغییر از کابینه هشتم اقلیم و حتی ممانعت از ورود رییس پارلمان به شهر اربیل رسید. اتحادیه میهنی کردستان هم که دارای بیشترین اصطکاک سیاسی با جنبش تغییر به ویژه در استان سلیمانیه بود اختلافات پیش آمده بین حزب دموکرات کردستان عراق و جنبش تغییر را به فال نیک گرفته و همان توافقنامه‌ای را با نوشیروان مصطفی امضاء کرد که سال‌ها قبل با مسعود بارزانی امضاء کرده بود.

اگرچه سران و اعضای بلندپایه این دو حزب از اهمیت توافقنامه خود و تغییر در محاسبات سیاسی اقلیم در آینده می‌‌گفتندکسی انتظار نداشت که مفاد آن به دست فراموشی سپرده شود و همین امر موجبات نگرانی و البته انتقاد بیشمار اعضای جنبش تغییر از حزب رییس جمهوری سابق عراق را فراهم آورد . در چنین فضایی که همزمان با مشکلات اقتصادی، موجی از بی‌اعتمادی گریبانگیر جامعه اقلیم کردستان عراق شده است حزب دموکرات کردستان عراق با همراهی شماری از اعضای دفتر سیاسی اتحادیه میهنی و اعلام حمایت مشروط احزاب اسلامی، طرح برگزاری همه پرسی استقلال و جدایی از عراق را برجسته کرده و در پی آنند که مشکلات فعلی را به نوعی سرپوش گذاشته و از آن همچون ابزار انتخاباتی بهره‌برداری یا به عنوان کارت فشار در تعاملات آتی با حکومت مرکزی عراق از آن استفاده کنند.

ایده ائتلاف اسلامی در اقلیم کردستان

شرایط سیاسی اقلیم کردستان سه حزب اسلامی اتحاد، جماعت و جنبش اسلامی را به سوی تشکیل یک جبهه واحد یا ائتلاف سیاسی اسلامی رهنمون کرد. احزاب سیاسی اسلامی کردستان عراق در حرکت از حاشیه به متن تحولات اقلیم در قدم نخست و در واپسین روزهای سال گذشته میلادی نشستی را در شهر سلیمانیه برگزار کردند. در این نشست که با حضور «علی باپیر» امیر جماعت اسلامی، «صلاح الدین بهاء الدین» دبیرکل اتحاد اسلامی و «عرفان علی عبدالعزیز» رهبر جنبش اسلامی کردستان عراق برگزار شد هر سه حزب درباره تشکیل کمیته اقدام مشترک با هدف هماهنگی و همکاری در زمینه‌های مختلف به توافق رسیدند و مقرر شد در کنفرانسی مشترک با حضور رهبران، اعضای اصلی و اندیشمندان هر سه حزب، رسیدن به جبهه واحد اسلامی یا همان ائتلاف سیاسی اسلامی، موشکافی و تجزیه و تحلیل شده و در نهایت در جلسه ای با حضور رهبران اصلی به امضای نهایی برسد.

اولین دیدار اسلامی احزاب اسلامی کردستان عراق

26 فروردین و پس از ماه‌ها تلاش و پیگیری کمیته اقدام مشترک احزاب اسلامی کردستان عراق، اولین دیدار اسلامی با حضور دبیرکل اتحادیه علمای جهان اسلام، شماری از سازمان‌های مردم نهاد، روحانیون، اساتید دانشگاه، شخصیت‌های اسلامی و رهبران هر سه حزب جماعت، اتحاد و جنبش اسلامی در شهر سلیمانیه برگزار شد.

نشست موسوم به دیدار اسلامی اقلیم کردستان عراق که با شعار «به سوی آینده بهتر» برگزار شد اقدام مشترک اسلامی، وضعیت جهان اسلام و اقلیم کردستان را مورد بررسی قرار داده و نتایج آن در قالب بیانیه‌ای برای اطلاع افکار عمومی منتشر شد.

از مهمترین نتایج این نشست، تشکیل کمیته‌های ششگانه و تدوین و تایید پروژه نقشه راه اقدام مشترک اسلامی که به هیأت عالی اقدام مشترک احزاب اسلامی تقدیم شده است.

جدای از تاکید دوباره بر مسائلی همچون رفع مشکلات سیاسی اقلیم و بازگشایی پارلمان به عنوان نهاد قانونی، در نشست سلیمانیه، ضرورت ایجاد مرجع فکری، سیاسی و آموزشی برای جریان‌های اسلامی کردستان عراق مورد تاکید قرار گرفته است.

اظهارات رهبران احزاب اسلامی کردستان عراق

«صلاح الدین بهاءالدین» دبیرکل اتحاد اسلامی کردستان عراق دیدار اسلامی سلیمانیه را به عنوان روز تاریخی جریانهای اسلامی وصف کرد و اعلام نمود که در حال حاضر جریانهای اسلامی سه موضوع مهم را در دستور کار قرار داده اند: مقابله با فساد، بی عدالتی و نقض قانون، فعالیت حول محور مسائل مهم اقلیم با نگرش استقلال طلبی و در نهایت اتحاد جریان‌های اسلامی که تلاش‌ها در این زمینه تداوم خواهد داشت.

وی تلاش در جهت انجام اصلاحات و بهبود وضعیت معیشتی مردم را از عمده برنامه‌های احزاب اسلامی کردستان دانست که در نقشه راه مشترک پیگیری خواهد شد.

از سوی دیگر «عرفان علی عبدالعزیز» رهبر جنبش اسلامی کردستان با تاکید بر رسیدن احزاب اسلامی به یک موضعگیری مشترک سیاسی گفت، چنین وضعیتی موجب آن خواهد شد انتقادات کمتری نسبت به این احزاب وجود داشته باشد.

«علی باپیر» امیر جماعت اسلامی کردستان عراق هم تشکیل جبهه واحد اسلامی را وظیفه ای شرعی و ضرورتی واقعی دانست که احزاب اسلامی در راه رسیدن به آن تلاش خواهند کرد.

وی با تشریح وضعیت کنونی اقلیم کردستان به عنوان نتیجه حکمرانی دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان عراق تاکید کرد که هر اقدام جریان‌های اسلامی لازم است مبتنی بر یک راهبرد و استراتژی از پیش تعیین شده باشد.

احزاب اسلامی در راه رسیدن به جبهه واحد سیاسی چه موانعی در پیش خواهند داشت؟

همچنانکه اشاره شد تجربه احزاب سیاسی در اقلیم کردستان نشان داده است که این احزاب از سیاست و استراتژی بلندمدت برخوردار نبوده و توافقات سیاسی آنها با یکدیگر مدام دستخوش تغییرات شده است، در این برهه نیز انتظار نمی‌رود احزاب اسلامی بتوانند استراتژی بلندمدتی را اتخاذ و در آینده سیاسی این منطقه از عراق عملیاتی کنند. به علاوه اختلافات پیشین این احزاب مانعی در راه رسیدن به اهدافی است که در کمیته اقدام مشترک درباره آن بحث و تبادل نظر صورت می‌گیرد. به عنوان نمونه، جدایی حزب جماعت اسلامی از جنبش اسلامی کردستان می‌تواند در آینده نیز زمینه ساز بروز اختلافات جدید باشد.

در صورتی که احزاب اسلامی کردستان عراق در تلاش برای تشکیل یک حزب سیاسی یا ائتلاف سیاسی مشترک باشند مسأله ریاست آن از مهمترین موضوعاتی خواهد بود که ممکن است مدت زیادی از وقت و انرژی سیاسیون اسلامی کرد را به خود مشغول کند، در اقلیم کردستان مشاهده می‌شود که تقسیم پست‌های حکومتی و ... در میان احزاب، با مناقشه بسیار همراه بوده است و در شرایط جدید نیز احزاب اسلامی نمی‌توانند از این قاعده مستثنی باشند.

وابستگی احزاب اسلامی اقلیم کردستان عراق به جریان‌های داخلی و خارجی از مهمترین موانعی است که تحقق اهداف آنان را در راه تشکیل حزب سیاسی مشترک یا ائتلاف سیاسی جدید با مشکل اساسی روبرو خواهد کرد. در حال حاضر، اتحاد اسلامی به عنوان بزرگترین حزب سیاسی اسلامی کردستان عراق به حزب بارزانی نزدیکتر و از سوی دیگر جماعت اسلامی هم در منازعات سیاسی داخلی در جبهه جنبش تغییر قرار گرفته است که دو جبهه متفاوت را در بر می‌گیرد.

وضعیت احزاب اسلامی اقلیم کردستان هم به گونه‌ای است که عدم استقلال اقتصادی از اتخاذ مواضع مستقل سیاسی آنان جلوگیری خواهد کرد و در شرایط بحرانی اقلیم نیز انتظار خلق چنین اهدافی چندان واقع بینانه نیست.

آینده تلاش احزاب اسلامی کردستان عراق به کجا خواهد رسید؟

غالب تحلیلگران و آگاهان به امور اقلیم کردستان عراق بر این عقیده‌اند که احزاب سه‌گانه اسلامی کرد موفق به اعلام یک حزب سیاسی یا جبهه سیاسی مشترک نخواهند بود. اما ممکن است با توجه به در پیش بودن انتخابات پارلمانی اقلیم در نهایت یک فهرست مشترک انتخاباتی را معرفی و در پارلمان آتی اقلیم به عنوان فراکسیون اسلامی کردستان فعالیت نمایند.

مروری بر پیشینه احزاب اسلامی کردستان عراق

جنبش اسلامی: 

احزاب اسلامی در کردستان عراق چندان سابقه طولانی ندارند. جنبش اسلامی که به عنوان حزب مادر محسوب می‌شود در سال 1987 از سوی تعدادی از شخصیت‌های اسلامی همچون عثمان عبدالعزیز و علی عبدالعزیز تاسیس شد. این حزب که با هدف مقابله با رژیم بعث صدام تاسیس شد در همان ابتدا دارای شاخه نظامی بوده و رویکردی جهادی داشته است. بر اثر اختلافات داخلی جنبش اسلامی، انشقاقاتی در این حزب به وجود آمد. شماری از اعضای تندرو با تشکیل جندالاسلام، انصار الاسلام و کتیبه‌های سوران از حزب اصلی جدا شدند که در اقلیم کردستان به عنوان گروه‌های تروریستی محسوب می‌شوند. سال 1992 هم گروهی دیگر از اعضای جنبش اسلامی، جمعیت رابون را تشکیل دادند، سال 1999 بعد از مرگ عثمان عبدالعزیز و تحت عنوان جنبش اتحاد، دوباره به هم پیوستند. بعدها نیز از همین حزب، جماعت اسلامی کردستان به رهبری علی باپیر پا به عرصه سیاسی اقلیم کردستان عراق نهاد. جنبش اسلامی کردستان عراق که در حال حاضر از سوی عرفان عبدالعزیز رهبری می شود دارای یک کرسی در پارلمان اقلیم است.

اتحاد اسلامی:

اتحاد اسلامی کردستان عراق که نشات گرفته از تفکرات اخوان مسلمین است در سال 1994 اعلام موجودیت کرده است. این حزب از بدو تاسیس، مخالف حرکت‌های مسلحانه بوده است و شعار اصلاحات را در اقلیم سر داده است. همکاری کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در دهه نود میلادی و در اوج مشکلات اقتصادی اقلیم کردستان موجب آن شد که این حزب طرفداران زیادی را گرد آورده و به عنوان چهارمین حزب سیاسی اقلیم و اولین حزب اسلامی معرفی شود. اتحاد اسلامی کردستان عراق در حال حاضر از سوی صلاح الدین بهاءالدین رهبری و دارای 10 کرسی در پارلمان و سه وزیر در کابینه هشتم حکومت اقلیم کردستان است.

جماعت اسلامی:

این حزب در سال 2001 از جنبش اسلامی کردستان جدا شده است. در همان ابتدا معتقد به حرکت‌های مسلحانه بوده است اما حوادث سال 2003 در نهایت سبب آن شد که این رویه را کنار بگذارد. جماعت اسلامی کردستان دارای 6 کرسی پارلمانی و دو وزیر در کابینه اقلیم کردستان عراق است./۸۴۷/ب101/ف

منبع: تسنیم