پيام‌هاي نشست سه جانبه مسکو
وزيران خارجه سوريه، ايران و روسيه روز جمعه در مسکو گرد هم آمدند تا درباره آخرين تحولات سوريه بحث و تبادل نظر کنند. وزراي خارجه سه کشور، حملات موشکي آمريکا به پايگاه هوايي سوريه در نزديکي حمص را محکوم کرده و آن را اقدامي خصمانه و تجاوزگرانه خواندند. آمريکا جمعه گذشته، 18 فروردين، طي يک اقدام يکجانبه، 59 موشک کروز به سوي پايگاه هوايي الشعيرات در شرق حمص پرتاب کرد که واکنش هاي گسترده اي را به دنبال داشت.
هدف نشست مسکو واکنشي ديپلماتيک و قاطعانه به تجاوزگري اخير آمريکا به سوريه است. موضوع نشست اما به طور خاص حمله موشکي آمريکا به سوريه و نيز بحث اتهام عليه نظام سوريه مبني بر حمله شيميايي به منطقه خان شيخون بود که دستاويز حمله آمريکا قرار گرفت. دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريکا تصريح کرده بود که در واکنش به کشته شدن بيش از هشتاد نفر، از جمله تعدادي کودک، در اثر حمله شيميايي نيروهاي دولت سوريه، دستور حمله موشکي به پايگاه شعيرات در استان حمص را صادر کرده است.
وزراي خارجه سوريه، ايران و روسيه در نشست مشترک خود از واشنگتن خواستند که از حمله به سوريه دست بردارد. اين در حالي است که آمريکا پس از حمله موشکي، تهديد کرده بود در صورت لزوم حملات خود را به سوريه ادامه خواهد داد.ولاديمير پوتين، رئيس جمهور روسيه در يک کنفرانس خبري در کرملين طي اظهاراتي که واکنشي غيرمستقيم به تهديدات آمريکا بود گفت دشمنان بشار اسد در حال برنامه ريزي براي حملات شيميايي ديگري هستند تا دولت سوريه را بدنام کنند.مواضع جمهوري اسلامي در حمايت از سوريه کاملا شفاف است. محمد جواد ظريف، وزير خارجه کشورمان در نشست مسکو تاکيد کرد ايران قائل به انجام تحقيق درباره ماجراي شيميايي و نيز حمله موشکي آمريکا ست و با همه طرف ها در مبارزه عليه استفاده از سلاح هاي شيميايي همکاري خواهد کرد.
وليد معلم، وزير امور خارجه سوريه نيز در پايان نشست مسکو، ضمن رد قاطع به کارگيري سلاح شيميايي توسط دولت سوريه، اظهار کرد: حمله آمريکا به سوريه قابل توجيه نيست و تجاوزگري محسوب مي شود. سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه هم در کنفرانس مطبوعاتي مشترک با همتايان ايراني و سوري خود در مسکو تاکيد کرد حمله آمريکا به سوريه تجاوزگري و مغاير با قوانين بين المللي است.
در نشست مسکو، موضوع آينده مذاکرات هم مورد بحث قرار گرفت. به گفته لاوروف با توجه به وخامت اوضاع سوريه، زمينه سازي براي اجراي مذاکرات جديد ميان دولت و معارضان در اوايل ماه آينده صورت گرفته است. وزير خارجه روسيه بار ديگر تاکيد کرد سرنوشت سوريه را فقط ملت اين کشور تعيين مي کند و همگان بايد مصوبات شوراي امنيت را اجرا کرده و به استقلال ارضي سوريه احترام بگذارند.
در نشست مسکو، ترکيه حضور نداشت. برخي ناظران گفته اند موضوع جلسه ارتباط چنداني با ترکيه نداشته است؛ ضمن آن که ترکيه از جمله نخستين کشورهايي بود که از حمله آمريکا به سوريه استقبال کرد و بار ديگر بر مواضع اوليه خود عليه نظام بشار اسد پافشاري کرد. با اين حال محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه کشورمان در اين نشست ضمن تاکيد بر تلاش براي توقف جنگ در سوريه، ابراز اميدواري کرد که ترکيه براي اجراي مذاکرات همکاري کند.
نام ترکيه پس از آن که مناسبات خود را با روسيه بهبود بخشيد، در موضوع آتش بس در سوريه و نيز روند مذاکرات صلح آستانه مطرح شد، اما از ابتدا معلوم بود که ترکيه به رغم نرمشي که در قبال سوريه نشان داده است، از موضع اصولي خود دست برنداشته و همچنان در کنار غرب و عليه محور مقاومت ايستاده است.
پيام هاي نشست سه جانبه مسکو
حضور ترکيه در ماجراي آتش بس و مذاکرات آستانه هم به دليل توافق با روسيه بود تا از يک طرف نقش نمايندگي معارضان سوري را برعهده گيرد و از طرف ديگر نسبت به تضمين آتش بس، تعهد و نظارت داشته باشد.
ماجراي اخير شيميايي و حمله موشکي آمريکا به سوريه اما، آينده مذاکرات را در هاله اي از ابهام فروبرده است. معارضان سوريه بر نقش دولت اين كشور در حمله شيميايي خان شيخون تاکيد داشته و از حمله نظامي آمريکا استقبال کرده اند، لذا رغبت زيادي به ادامه مذاکرات ندارند.
در سطحي بالاتر، درباره حمله شيميايي در سوريه اختلاف نظر جدي ميان آمريکا و روسيه وجود دارد. روسيه معتقد است غرب در تلاش براي پنهان کردن حقيقت آن چيزي است که در منطقه خان شيخون سوريه روي داد؛ زيرا همه سلاح هاي شيميايي سوريه بر اساس اعلام سازمان ممنوعيت سلاح هاي شيميايي منهدم شده است. روسيه و نيز جمهوري اسلامي خواهان تشکيل يک کميته حقيقت ياب شده اند، اما آن گونه که لاوروف گفته است برخي مي خواهند در مسير اجراي اين پيشنهاد مانع تراشي کنند.
در مقابل، مقامات کاخ سفيد از يک گزارش چهار صفحه اي سازمان‌‌هاي اطلاعاتي سخن گفته اند که بر اساس آن ادعا شده است سوريه و روسيه با استفاده از يک روايت جعلي سعي دارند جامعه جهاني را دچار سردرگمي کنند.
دولت سوريه نيز اسناد موثقي را درباره انفجار شيميايي در خان شيخون در اختيار سازمان منع استفاده از سلاح هاي شيميايي قرار داده است، اما هنوز پاسخي داده نشده است.
حمله موشکي آمريکا به سوريه موجب افزايش تنش ميان مسکو و واشنگتن بر سر سوريه شده است. به همين دليل رکس تيلرسون، وزير خارجه آمريکا، سه شنبه گذشته براي مذاکره با همتاي روس خود وارد مسکو شد. لاوروف در ديدار با همتاي آمريکايي خود حمله موشکي آمريکا به يک پايگاه نظامي سوريه در هفته گذشته را نگران کننده خواند و از او خواست آن چه را مسکو موضع مبهم و متناقض واشنگتن در قبال سوريه مي داند، روشن کند.
در مقابل، تيلرسون اميدوار است روسيه را متقاعد کند از حمايت بشار اسد، رئيس جمهور سوريه دست بردارد. اما مسکو تا کنون هيچ نشاني از آمادگي براي انجام چنين کاري نشان نداده است.
وزير خارجه آمريکا در نشست وزراي خارجه گروه هفت در ايتاليا با اشاره به اين که دوران حاکميت خاندان اسد رو به پايان است، با لحن کنايه آميزي گفت: روسيه با رژيم اسد، ايراني ها و حزب الله متحد شده است؛ آيا اين ائتلاف در درازمدت منافع روسيه را تامين خواهد کرد؟
به نظر مي آيد دولت جديد آمريکا پس از مدتي ابهام و درنگ، بالاخره موضع خود را در قبال سوريه شفاف کرده و هم در عرصه ميداني و هم ديپلماسي، وارد عمل شده است. بر خلاف آن چه ترامپ پيش از انتخابات ادعا مي کرد، اولويت اصلي واشنگتن مبارزه با تروريسم و به ويژه داعش نيست، بلکه اکنون مقامات کاخ سفيد صراحتا از ضرورت کنار رفتن بشار اسد سخن مي گويند.
تشديد موضع آمريکايي ها عليه سوريه به طور طبيعي آنان را با روسيه دچار تنش و چالش خواهد کرد و دور تازه اي از رقابت سياسي و نظامي ميان دو طرف شکل گرفته است. از طرفي آمريکا در جهت اعمال فشار بر نظام دمشق و حاميانش، تلاش دارد جبهه ضدسوري شامل متحدان اروپايي و منطقه اي خود را ساماندهي مجدد کند. اما سوريه و متحدانش هم بيکار ننسته اند، نشست سه جانبه مسکو نخستين واکنش ديپلماتيک و جدي به تحرکات تازه آمريکا عليه سوريه محسوب مي شود./۹۱۶/ ۱۰۲/ع
فرزان شهيدي