جنبش الشباب المسلم؛ شاخه اخوان المسلمین در آفریقا/ تاثیر سید قطب و حسن البنا بر اسلام‌گرایان آفریقا
خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: در زمانی که تعداد مسلمانان در جنوب آفریقا نزدیک به دو میلیون نفر از میان بیست و چهار میلیون شهروند است اما با این وجود بسیار سخت است که گروه‌های مختلف مسلمانان را از ناحیه ایدئولوژی یا رویکردهای سیاسی تمییز دهیم خصوصا آنکه موضع گیری‌های این گروه‌ها نسبت به اخوان المسلمین بسیار متفاوت است؛ اخوانی که جنبش الشباب الاسلامی را در آفریقا پایه‌ریزی کرد تا بتواند با استمرار سیاست‌های خود به عنوان اهرم فشاری بر حکومت حاکم در کشورها باشد؛ مساله‌ای که این روزها به وضوح در جنوب آفریقا مشاهده می‌شود.
جنبش الشباب الاسلامی به واسطه مرکز تبلیغات اسلامی اقدام به نشر اندیشه اخوانی کرد. مرکز تبلیغات اسلامی نزدیک به سی مرکز تابعه و بالغ بر پانصد مسجد تحت اشراف خود دارد که این کمیّت، ظرفیت مناسبی را در اختیار مرکز تبلیغات اسلامی قرار داد تا در فرهنگ سازی اسلامی جنوب آفریقا بسیار تاثیر گذار باشد.
از سوی دیگر جمعیت‌های اسلامی دیگری نیز در جنوب آفریقا هستند که نقش بسیار بارزی را در ایجاد فرهنگ میان مسلمانان و آمیخته سازی آنان با زندگی سیاسی را ایفا کرده‌اند، خصوصا آنکه جمعیت فراوانی از مسلمانان به دلیل مشکلات جنگی جنوب آفریقا آواره شدند.
مهمترین این نهادها که حامی اندیشه‌های اخوان و ترویج دهنده مبانی این جمعیت است را در ادامه خواهیم شناخت:
1. المنظمة التعليمية في جنوب أفريقيا.
2.اتحاد الشباب المسلم ممثل "الإخوان" في جنوب أفريقيا.
3. الوكالة الإسلامية الإفريقية.
4. جمعية هلال الأمل الطبية.
5. جمعية اتحاد علماء المسلمين في جنوب إفريقيا.
6. مجلس القضاء الإسلامي.
بنابراین می‌توان گفت با آنکه مسلمان در جنوب آفریقا نزدیک به2،3% از ساکنان شهرها را پوشش می‌دهند اما در سال‌های اخیر با افزایش سطح آموزش میان جوانان و با انجام فعالیت‌های سازمان یافته و مردمی، این میزان به طرز چشمگیری افزایش یافته است تا تاکیدی بر هویت اسلامی و احیای گفتمان اسلامی مسلمانان جنوب آفریقا به شمار آید. الهام گیری جمعیت‌های اسلامی آفریقا از مبادی دینی حرکت‌های اسلامی معاصر در مصر نظیر اخوان المسلمین و یا الجماعة السلامیة در پاکستان عامل دیگری در افزایش این معدل از دهه پنجاه قرن اخیر است.
به طور دقیق اولین شاخه‌های ظهور اسلام در جنوب آفریقا را باید در سال 1652م جست. در آن زمان هلند سیطره خود بر جزایر اندونزی را افزایش داد و مسلمانان منطقه برای مبارزه با اشغالگری هلندی‌ها اقدام به قیام مسلحانه کردند که نتیجه آن دستگیری بسیاری از رهبران و فرماندهان مقاومت و انتقال آنان به جنوب آفریقا بود که همین مساله منجر به ظهور اولین لایه‌های جنبش‌های اسلامی در جنوب آفریقا شد.
جذب دانشجو و طلبه با هدف تعلیم در دانشگاه الازهر را باید در زمره یکی از مهمترین و اساسی‌ترین عوامل انتشار اندیشه اخوانی در جنوب آفریقا دانست که دانشجویان با تاثیر پذیری از اندیشه اخوانی‌ها در طول تحصیل علوم مختلف در الازهر و آشنایی با مبانی فکری سید قطب و حسن البنا اقدام به انتشار اندیشه اخوان در جنوب آفریقا کردند. هرچند که نباید از نفوذ برخی حامیان دولتی اخوان المسلمین نیز چشم پوشی کرد. این نفوذ تاثیر خود را در دشمنی علیه انقلاب 30 ژوئن مصر نشان داد؛ انقلابی که به برکناری محمد مرسی رییس جمهور اخوانی مصر و روی کارآمدن ژنرال عبدالفتاح السیسی منتهی شد.
.jpg)
بنابراین می‌توان گفت که گسترش سازمان یافته اخوان المسلمین در جنوب آفریقا نقش بسیار بسزایی را در ترسیم رفتارهای سیاسی حکومت‌ها در برابر اخوانی‌ها داشته است همانگونه که سبب شد تا مقرّ فرماندهی اخوان المسلمین به جنوب آفریقا منتقل شود خصوصا آنکه بازدید محمود حسین دبیرکل اخوانی‌ها به همراه یحیی حامد وزیر سابق اقتصاد از جنوب آفریقا تاثیر چشمگیری را در تصمیم‌های شورای امنیت و صلح کشورهای افریقایی آنهم به فاصله چند روز قبل از برگزاری بیست و دومین اجلاسیه سران اتحادیه آفریقا داشت است.
جنبش الشباب المسلم، بازوی اخوان المسلمین در آفریقا
در دسامبر1970م جنبش الشباب المسلم با مرکزیت تعدادی از پیشه‌وران و کارمندان مسلمان آفریقایی، اعلام موجودیت کرد. اولین جلسه این جنبش در مرکز السلام وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی به مدیریت شیخ احمد دیدات برگزار شد.
در 1973م اهداف و رویکردهای این جنبش به شکل کاملی مشخص شد. تعداد زیادی از نهادها و مجموعه‌های وابسته به این جنبش در سراسر جنوب آفریقا شروع به فعالیت کردند. هر نهاد و مجموعه اقدام به تاسیس شورای اجرایی کرده که با انتخاب رییس از میان اعضای شورا، تمامی هماهنگی‌ها و شرکت در جلسات در رده‌های بالاتر با حضور رییس شورای هر نهادی میسّر بود.
این جنبش با تاکید بر نقش زن مسلمان به سرعت در میان زنان محبوبیت یافت. جنبش الشباب المسلم معتقد بود که جایگاه و نقش زنان مسلمان در جامعه جنوب آفریقا نادیده انگاشته شده است از این رو این جنبش اقدام به راه اندازی بخش مخصوص به بانوان در ساختار اداری و تشکیلاتی خود کرد تا زنان پرچمداران این بخش باشند. احیای دستورات دینی در بعد وظایف اجتماعی و سیاسی بانوان از مهمترین دستاوردهای بخش زنان این جنبش بود.
قانون اساسی جنبش الشباب المسلم
مبانی جنبش الشباب الاسلامی بر پنج پایه استوار بود:
1. وحدت امت اسلامی با هدف رویارویی با گرایش‌های نژاد پرستی و بت پرستی که در میان مسلمانان جنوب آفریقا گسترش یافته بود.
2. هم‌فکری و آموزش با هدف نشر آموزه‌های اسلامی که برگزاری نمازجمعه به زبان انگلیسی و یا ترجمه قرآن به زبان انگلیسی و توزیع میان مردم بخشی از این اقدامات است.
3. بازگرداندن شأن و جایگاه مسجد در اسلام به عنوان یک مرکز جامع و نه مکان خاص برای ادای نمازهای یومیه.
4. واکاوی شخصیت پیامبر اکرم (ص) از میان آیات قرآن کریم و اقتدا به آن حضرت در زندگی به گونه‌ای که هر مسلمانی باید در انسان دوستی، سازگاری با دیگران، وفای به عهد و اخلاص پیامبر را الگوی خویش قرار دهد.
5. تأکید بر اهمیت مشارکت زنان در جامعه و نقش آنها در تحقق مطالبات زنان مسلمان
برخی مبانی جنبش الشباب الاسلامی با انتقاد گسترده‌ای از سوی علمای جنوب آفریقا مواجه شد خصوصا در مسائل مرتبط با زنان نظیر ضرورت حضور زنان در مساجد علمای جنوب آفریقا واکنش جدی نشان دادند.
رهبران دینی جنوب آفریقا
1 - عبدالله هارون:
وی در هشتم فوریه 1924 در جنوب آفریقا به دنیا آمد. هارون پس از پشت سر گذاشتن ابتدایی برای فراگیری علوم اسلامی راهی مکه مکرمه شد. در آنجا در نزد شیخ عبدالرحمن العلوی المالکی علوم اسلامی را فراگرفت. سپس نزد شیخ عبدالله طه جمال الدین و شیخ اسماعیل غانیف به تکمیل دروس دینی‌اش پرداخت.
وی بسیار تحت تاثیر اساتید و نویسنده‌های اخوانی خصوصا حسن البنا موسس جمعیت اخوان المسلمین و سید قطب و المودودی بود. در سال 1955 زمانی که به امامت مسجد کلیرمونت رسید حلقه‌های مناقشه مسائل اجتماعی را راه اندازی کرد.
با تلاش فراوان و ارتباط با جوانان سرانجام توانست در سال 1958 اتحادیه جوانان مسلمان را در کیپ تاون راه اندازی کند. این اتحادیه چند هدف اصلی داشت:
1. آموزش جوانان مسلمان مشتاق برای رسیدن به امام جماعت مساجد
2. آموزش دروس دینی برای مردان و زنان در مساجد شهد
3. چاپ و توزیع نشریه‌های مختلف پیرامون اسلام و مسلمین
2 - أحمد ديدات
احمد دیدات متولد ولایت سورات هند بود. پدرش حسین دیدات خیاطی بود که به دلیل مشکلات معیشتی در دهه بیست عازم جنوب آفریقا شد. احمد دیدات دروس دینی را در آنجا فراگرفت. قرآن را حفظ و خود را وقف پاسخگویی به شبهات مستشرقان پیرامون رسول گرامی اسلام(ص) کرد.
هرچند نحوه ارتباط احمد دیدات با جنبش «الشباب المسلم» شاخه اخوان المسلمین در جنوب آفریقا مشخص نیست اما گزارش‌ها حاکی از آن است که وی از نوشته‌های حسن البنا و سیدقطب با چهارچوب اندیشه‌های جنبش‌های اسلامی آشنا شد.
در سال 1959 شیخ احمد از نوشتن دست کشید و به تبلیغ روی آورد. وی مراکز و نهادهای مختلفی را تاسیس کرد که مهمترین آنها مرکز بین‌المللی تبلیغ اسلامی است./981/ب953/ک