دگردیسی الازهر در دوره حضور سید جمال‌الدین اسد آبادی در مصر
خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: در هشتمین شماره «رهبران الازهر مصر» با نحوه ارتباط یکی از مشایخ الازهر با سید جمال الدین اسد آبادی و تاثیر این دانشمند شیعه در اصلاح ساختار آموزشی در الازهر آشنا خواهیم شد:
22. شیخ شمس الدين الأنبابي
شمس الدين بن محمد بن محمد بن حسين الأنبابی، شافعی مذهب و بیست و دومین و بیست و چهارمین شیخ الازهر مصر است.
پدر شمس الدین از تجّار معروف مصر بود و امید داشت که فرزندش همانند پدر تاجر بزرگی شود اما انبابی بسیار شوق به تحصیل و فراگیری علوم دینی را داشت از این رو با حفظ قرآن کریم در کودکی و آموختن دروس مقدماتی علوم دینی در زادگاهش، عازم قاهره شد تا در الازهر دروس خود را تکمیل کند.
در الازهر صرف، نحو، اصول فقه، علم کلام، تاریخ، سیره نبوی، منطق و تفسیر را فراگرفت و هنوز مدت زمانی از تعلیمش نگذشت که به دلیل ذکاوت و هوش مورد توجه اساتید قرار گرفت و به او اجازه تدریس داده شد. حلقه درسی او از شلوغ‌ترین حلقه‌های درسی الازهر بود.
شیخ الأنبابی تدریس را با کتاب‌های نحوی آغاز و رفته رفته به کتاب‌های مراحل عالی راه پیدا کرد. او هیچ کتابی را درس نمی‌داد مگر آنکه تقریری هم اندازه با حجم کتاب می‌نوشت. وی در زمان شیخ العروسی دبیرکل فتوا و معاون اداری الازهر شد. همچنین پس از وفات شیخ السقا به عنوان رییس علمای مذهب شافعی انتخاب شد.
ریاست الازهر
شمس الدین در ابتدا 11 ماه ریاست الازهر را برعهده گرفت اما بعد از آنکه به بیماری ناتوانی جسمانی دچار شد از سمتش کناره گیری کرد و بعد از مدت زمانی با رفع کسالت جسمانی بار دیگر به ریاست الازهر انتخاب شد.
از وی نزدیک به پنجاه عنوان کتاب به جا مانده که مهمترین آنها عبارتند از:
1.حاشیه بر کتاب صبان در علم نحو
2. حاشیه بر شرح قطر الندی ابن هشام
3.حاشیه بر مطول و مختصر سعدالدین تفتازانی.
4. حاشیه بر شرح ابن عقیل، اشمونی
5. رساله‌ای در علم حدیث
6.رساله‌ای در مبادی نحو
7. رساله‌ای در شرح مقولات منطق
23. شیخ حسونة النواوي
حسونة بن عبد الله النواوي الحنفي بیست و پنجمین و سی‌امین شیخ الازهر مصر است. در کودکی بخش اعظمی از قرآن را فراگرفت و به سمت قاهره رهسپار و در الازهر مشغول به تحصیل شد.
دروس دینی همچون فقه، اصول، ادبیات عرب، تفسیر، کلام، منطق و ... را در نزد بزرگان و علمای طراز اول الازهر فراگرفت. در همان سنین نوجوانی علائم هوش و نبوغ در او ظاهر شد و پس از پایان مراحل درسی شروع به تدریس کتاب‌های دینی کرد.
النواوی نظارت بخش معارف وزارت تربیت و تعلیم را عهده دار شد. همچنین به عنوان استاد فقه دانشکده حقوق انتخاب شد. تولیت بخش فتوا و عضویت در مجلس اعلای محکمه‌های شرعی در کنار ریاست دانشگاه الازهر بخش دیگری از سمت‌های وی بود.
شیخ النواوی از بارزترین چهره‌های اصلاح طلب الازهر به شمار می‌رود زیرا در زمان ریاست وی بر الازهر سید جمال الدین اسد آبادی و شاگردش محمد عبده در مصر حضور داشته و منادی اصلاح بودند و شیخ النواوی آنان را همراهی کرد. رهاورد این همراهی صدور قانونی در 62 ماده و شش باب پیرامون شایستگی طلاب، مواد درسی، اجازه علمی، اجازه تدریس سایر علوم نظیر هندسه، ریاضیات و ... در زمره دروس قابل تدریس در الازهر بود.
تأسیس کتابخانه الازهر که حاوی بسیاری از کتاب‌های قدیمی و نسخه‌های خطی است، ساخت رواق عباسی نیز از دیگر اقدامات تاثیرگذار شیخ النواوی بود.
26. شیخ عبد الرحمن النواوي
عبد الرحمن القطب النواوي پسرعموی شیخ حسونه النواوی حنفی مذهب و بیست و ششمین شیخ الازهر مصر است.
در کودکی قرآن را آموخت و به سوی الازهر رهسپار شد. دروس دینی آن روزگار همچون فقه، اصول، تفسیر، کلام، ادبیات عرب، تاریخ پیامبر و حدیث را فراگرفت.
وی دارای نبوغ و ذکاوت بود و توانست در مدت زمان کوتاهی توانست مراحل علمی را پشت سر بگذارند. با آنکه به تدریس روی نیاورد اما در پست های مختلف قضایی از جمله دبیرکل بخش فتوای مجلس احکام، قاضی منطقه الجیزه، قاضی منطقه الغریبه، رییس محکمه شرعی قاهره مشغول به فعالیت شد.
ریاست الازهر
شیخ النواوی تنها یک ماه ریاست الازهر را برعهده داشت زیرا اجل به او مهلت نداد و دار فانی را وداع گفت. از او هیچ اثر علمی باقی نمانده است./981/ب921/ک