استدلال مقدس اردبیلی بر مقبوله عمربن حنظله در اثبات ولایت فقیه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سید احمد علم الهدی صبح امروز در جلسه درس خارج فقه خود که در مدرسه علمیه عالی نواب برگزار شد، به تبیین دیدگاه مرحوم آیت الله مقدس اردبیلی درباره ولایت فقیه پرداخت.
نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی با اشاره به استدلال مرحوم مقدس اردبیلی بر مقبوله عمر بن حنظله، گفت: ایشان بعد از استناد به مقبوله عمر بن حنظله در مسأله حج می گوید «فجاز له ما جاز للامام الذی هو اولی الناس من انفسهم.» «فاء» ابتدای عبارت دال بر این است که ولایت فقیه را از دل مقبوله درآورده است. مرحوم مقدس اردبیلی خود مقبوله را دال بر ولایت فقیه می داند اما باید دید کجای مقبوله دلالت بر این موضوع دارد.
آیت الله علم الهدی خاطرنشان کرد: ایشان ولایت مطلقه را از کلمه حاکم استخراج کرده است. وقتی امام صادق می فرمایند «من کان منکم ممن قد روی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا، فلیرضوا به حکما، فانی قد جعلته علیکم حاکما»، این تعبیر حاکمیت را منحصر به فقیه می کند و این به معنای حاکمیت در هر جایی است که حاکمیت بخواهد. تنها در مسأله قضاوت یا حج نیست. مورد سبب نمی شود اطلاق را از وارد بگیریم پس اگر وارد را مطلق بگیریم با انحصار حاکمیت در فقیه، عمومیت حاکمیت اثبات می شود.
وی افزود: مرحوم مقدس اردبیلی معتقد است این مقبوله ذاتا حدیث ضعیفی است اما می گوید چون مقبوله است، یعنی اصحاب به آن عمل کرده اند، ضعف سند را جبران می کند. دلیل دیگری که ایشان برای استناد خود می آورد، این است که در بحث ولایت بر قضا، با وجود اقرار به ضعف سند این حدیث، «تطبیق عقل و قواعد فقهی بر این مقبوله» ضعف سند را جبران می کند.
امام جمعه مشهد مقدس در پاسخ به این پرسش که «آیا امکان دارد یک دلیل عقلی را جایگزین ضعف سند روایت کنیم؟»، گفت: حدیثی که دلالتش بر عقل منطبق نباشد، ولو سند محکم هم داشته باشد، مخدوش است اما اگر دلیل نقلی روایتی ثابت نشود، تطابق با عقل نمی تواند جایگزین دلیل نقلی باشد.
آیت الله علم الهدی به تبیین علت اعتقاد خاص مرحوم مقدس اردبیلی درباره این مقبوله پرداخت و اظهار کرد: مرحوم مقدس اردبیلی فقیه نوگرایی بود. ایشان در قداست و زهد کم نظیر بود اما همواره به دنبال حرف نو بود و به خاطر روشنفکری خاصی که داشت، در خواندن روایت هم آن را لحاظ می کرد در حالی که به صرف تطبیق با عقل صدور روایت ثابت نمی شود. امام معصوم(ع) هرچه بگویند مطابق با عقل است اما آیا هرچه مطابق عقل است از سوی ائمه(ع) بیان شده است./201/820/ب1