میقات حج به پله 94 رسید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نود و چهارمین شماره فصلنامه علمی ترویجی مقیات حج به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و مدیر مسؤولی سیدعلی قاضی عسکر به همت پژوهشکده حج و زیارت منتشر و روانه بازار نشر شد.

بررسی فقهی شرایط نایب در حج(3)، محدوده حرم از نگاه فریقین(1)، جمال‌الدین وزیر(جواد) اصفهانی و خدمات عمرانی وی در حرمین شریفین، مسیرهای آسیایی حج، جلوه‌های تاریخی و جغرافیایی، گزارشی از مشکلات راه حج، شرکت لنج، و قرنطینه طور سینا، تک نگاری های عالمان اهل سنت، در تبیین فضیلت زیارت پیامبر، رویکردی نو به حدیث غدیر (نقدی بر اندیشه های ابن حزم و ابن تیمیه) از مقالات جدیدترین شماره فصلنامه میقات حج به شمار می‌رود.

بررسی فقهی شرایط نایب در حج(3)

سیدتقی واردی

چکیده: صروره به کسی گفته می‌شود که حج به جا نیاورده باشد؛ نه برای خود و نه برای دیگری. درباره نایبی که قصد دارد برای منوب عنه حج به جا بیاورد، این بحث مطرح است که آیا شرط است نایب صروره نباشد یا چنین شرطی مطرح نیست؟ در جایی که نایب مرد باشد، غالب فقهای شیعه صروره بودن وی را شرط لازم ندانسته‌اند؛ چه منوب عنه مرد باشد و چه زن. اما در جایی که نایب زن باشد، چهار قول از فقهای شیعه نقل شده: 1. عدم جواز 2. جواز مطلق 3. کراهت 4. تفصیل بین نیابت از مرد وفات یافته و مرد زنده.

ولی با بررسی بیشتر در احادیث موجود در باب نیابت، به دست می‌آید که قول به تفصیل، قول به حق است، لیکن نه تفصیل بین نیابت از مرد وفات یافته و مرد زنده، بلکه تفصیل بین اقربای زن صروره و غیر اقربای او؛ به این معنا که نیابت زن صروره از اقربای نزدیک خود (اعم از زن و مرد) جایز است ولی از غیر اقربایش منوط و مشروط به دو شرط است؛ یکی صروره نباشد و دیگری احکام فقهی حج را بداند.

محدوده حرم از نگاه فریقین(1)

کریم آدینه

چکیده: بررسی مقدار مساحت حرم از نگاه روایات و فقهای امامیه، تبیین حدود حرم از منظر فقهای عامه و روایات این باب، پژوهش در مورد ورودی‌های مکه، شناسایی اعلام و انصاب واقع شده در کوه‌ها، تپه‌ها و گردنه‌های اطراف مکه و بیان مقدار فاصله آن‌‌ها از یکدیگر، از مباحث این نوشته است.

بحث از محدوده اعلام و انصاب حرم و فاصله آن‌ها تا مکه و مسجدالحرام، میان علمای اهل سنت، تقریبا از قرن نخست تاکنون ادامه داشته و کتاب‌ها در این مورد نگاشته شده که در خلال بحث به آن‌ها اشاره گردیده است.

در مورد مقدار فاصله میان اعلام و انصاب حرم تا مسجدالحرام و مکه، اقوالی وجود دارد که به نظر ما، نظریه حویطان ـ که با نرم‌افزار پیشرفته (GPS) اندازه‌گیری کرده ـ از دیگر اندازه‌ها دقیق‌تر و درست‌تر است.

جمال‌الدین وزیر(جواد) اصفهانی و خدمات عمرانی وی در حرمین شریفین

احمد خامه یار

چکیده: جمال‌الدین وزیر اصفهانی معروف به «جمال»، از وزرای آل زندگی موصل، در نیمه سده ششم هجری است که در دوره وزارت خود، خدمات عمرانی فراوانی در حرمین شریفین از خود به جای گذاشت. در بخش اول این نوشتار، زندگی‌نامه اجمالی وی بیان گشته و ویژگی‌ها و ابعاد برجسته سیرت وی؛ از جمله خدمات اجتماعی او و مدح و ستایش وی از سوی شاعران معاصرش بررسی و به احوال فرزندش جلال‌الدین علی نیز اشاره شده است. همچنین جزئیات انتقال جنازه جواد اصفهانی از موصل به حرمین و به خاک‌سپاری وی در مقبره‌اش در مدینه به تفصیل بیان شده است. در بخش دوم مقاله نیز با استناد به منابع معتبر تاریخی، اقدامات عمرانی وی در دو شهر مکه و مدینه و نیز منا و عرفات تشریح گشته است تا بدین ترتیب نقش وی در بازسازی حرمین شریفین، به عنوان یکی از شخصیت‌های ایرانی صاحب منصب، تبیین و واکاوی شود.

مسیرهای آسیایی حج، جلوه‌های تاریخی و جغرافیایی

ابراهیم احدی قورتولمش

چکیده: ظهور اسلام در شرق و جنوب شرق آسیا، نقطع عطف بسیار روشنی در تاریخ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی منطقه پدید آورد. تحولات رخ داده در این منطقه، به وضوع در زندگی و فعالیت منطقه پدید آورد. تحولات رخ داده در این منطقه، به وضوح در زندگی و فعالیت روزمرّه، به خصوص در مورد مسافرت و حمل و نقل زمینی و دریایی این مناطق انعکاس یافت، مسافرتی که تحت تأثیر شدید پیدایش و ظهور یک سفر جدید به نام «سفر حج» شناخته می‌شد و در آن مناطق به عنوان مبدأ یا مقصر سفرها مورد توجه قرار گرفت. در دهه‌های ابتدایی ورود اسلام و تشیع به مناطق شرق و جنوب شرق آسیا، این مسیرها صرفا جهت بازرگانی و تجارت مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما بعدا با توجه به شاخصه عامل انسانی، به یکی از مهم‌ترین مسیرهای حج در تاریخ تبدیل شدند. این مقاله می‌کوشد آنچه در مورد این موضوع موجود است را جمع‌آوری کرده و یک تصویر جامع از وضعیت تاریخی و جغرافیایی این مسیرها، که به عنوان راه‌های آسیایی حج شناخته می‌شود، ارائه دهد. این تحقیق همچنین تلاش می‌کند تا روابط این مناطق با کشورهای عربی در عصر قبل از اسلام و همچنین مسیرهای زمینی و دریایی حج که مانند پرتویی به جلوه‌های تمدنی راه‌های این مناطق تابیده را مورد کاوش قرار دهد.

گزارشی از مشکلات راه حج، شرکت لنج، و قرنطینه طور سینا

میرزا محمدخان ناظم الملک/ به کوشش: رسول جعفریان

چکیده: در گزارش سفری که بدان پرداخته‌ایم، اشاره به زمان نشده و تاریخ نگارش آن، روشن نیست، جز یک مورد تاریخی که آن هم مربوط به نامه‌ای است با تاریخ سپتامبر 1914 میلادی بنابراین، می‌توان از روی آن تاریخ، محدوده تاریخی این سفر را معین کرد که دوره پس از عصر ناصری است؛ زمانی که پدیده‌ای به نام گذرنامه و برگه عبور رایج شد.

نویسنده گزارش که یک مأمور عالی رتبه دولتی است و انتقاداتی به مسائل طول راه دارد، مطالب خود را با «فصل اول» و با عنوان «پیش‌آمدهای راه و معاملات لنج و غیر با حاجی» آغاز می‌کند و البته گزارشش را بی‌آنکه فصل دومی در کار باشد به پایان می‌برد. «تخلف‌های دایره لنج از قراردادها» و «وضع قرانتین طور سینا» از بخش‌های مهم این گزارش است.

تک نگاری های عالمان اهل سنت، در تبیین فضیلت زیارت پیامبر

علی احمدی

چکیده: زیارت حرم و قبور اولیای الهی، به ویژه پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله، از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به قرب الهی است و این مسأله در همه دوره‌های تاریخ مورد توجه بزرگان، عالمان و عموم مسلمانان بوده است، لیکن در قرن هفتم و با ظهور ابن تیمیه، اندیشه‌های انحرافی او بلای جان ملت‌های مسلمان شد و با ظهور محمد بن عبدالوهاب در قرن دوازدهم، این انحراف تکمیل گردید.

باور به حرمت مسافرت به قصد زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله و اعتقاد به انقطاع حیات برزخی، از خطاها و انحرافات برجسته‌ای است که وهابیون در رواج آن کوشیده‌اند.

در این میان، علاوه بر عالمان شیعه، که با نگارش کتاب و رساله و ایراد سخنرانی، در برابر این انحرافات ایستاده‌اند، عالمان اهل سنت نیز این قاعده مستثنا نبوده و با نگارش کتاب و رساله، بر اهمیت و ارزش زیارت پیامبر تأکید کرده‌اند.

گرچه نخستین تک‌نگاری پیرامون زیارت از سوی عالمان اهل سنت، مربوط به قرن چهارم هجری است اما عمده آنها از قرن هفتم به بعد سامان یافت و این حاکی است که از دیرباز این موضوع در نظر آنان دارای اهمیت بوده است.

رویکردی نو به حدیث غدیر (نقدی بر اندیشه های ابن حزم و ابن تیمیه)

یحیی عبدالحسین الدوخی/ ترجمه: حامد فقیهی

چکیده: حدیث غدیر در نگاه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، صحابه و علما دارای اهمیتی ویژه است. به گونه‌ای که شمار راویانش از میان صحابه، از صد و بیست صحابی فراتر است. پیامبر صلی الله علیه و آله این حدیث را با بانگ بلند و رسا در جمع انبوهی از مسلمانان به گوش آنان رسانده‌اند؛ جمعیتی که بی‌شک در عصر نبوت، گسترده‌ترین اجتماع اسلامی قلمداد می‌شده است.

اما با این وجود، کسانی چون ابن حزم ظاهری و ابن تیمیه در صحت آن تردید نموده، حتی کوشیده‌اند صحّتش را تضعیف کنند. از همین رو، رویکرد این نوشته در بررسی حدیث غدیر از رهگذر نکات زیر است:

ـ‌ نقل سخن ابن حزم و ابن تیمیه در تضعیف حدیث غدیر.

ـ ارائه دلایل خردپسند در اثبات صحت حدیث غدیر.

ـ معرفی راویان حدیث.

ـ تصریح علمای اهل سنت بر طرق متعدد نقل حدیث.

ـ دلالت‌های حدیث غدیر بر امامت مطلق حضرت علی علیه‌السلام.

ـ پاسخ به شبهه دهلوی و تفتازانی مبنی بر این‌که واژه «مولی» در معنای «أولی (=سزاوارتر)» به کار نمی‌رود و ...

گفتنی است، شماره نود و چهارم فصلنامه علمی ترویجی میقات حج به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و سردبیری سیدعلی قاضی عسکر در 180 صفحه رقعی به تازگی منتشر شده است./920/ن601/ی