دعاهای روایت شده از معصومین ظرفیت ارائه در یک ژانر ادبی را دارد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی حوزه هنری استان قم، دکتر محمد حسین آقا بابایی در ابتدای این نشست که روز چهارشنبه 9 تیرماه 1395 در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد، هدف از این جلسه را آشنایی هنرمندان و شاعران جوان با ظرفیت‌های هنری مندرج در دعا ابوحمزه ثمالی اعلام کرد.

وی یادآور شد: در بررسی مضامین دعا می‌توان به ایجاد بینامتنیت در هنرهای مختلف اشاره کرد و گفت: «هنرمندان رشته‌های مختلف با بهره‌گیری از مضامین دعا و توجه به جایگاه این ادعیه در فرهنگ شیعی، می‌توانند به خلق آثار جدید نائل شوند. تولید آثار هنری نیز از رهگذر بازخوانی و دقت در دعاها، راه را برای آفرینش خلاقانه هموار می‌کند.

آقابابایی در ادامه ضمن بیان موقعیت و وضعیت‌های مختلف هنری اعم از داستانی، نمایشی، دراماتیک و شاعرانه، مراحل و روش‌های اقتباس از آثار مکتوب را بررسی نمود و متذکر شد: مهمترین مساله در خلق آثار هنری، شناخت ظرفیت‌های آثار مکتوب  و تبدیل این ظرفیت‌ها به کدهای شاعرانه است. با دستیابی به این کدها در ذهن آفریننده و مخاطب اثر هنری، می‌توان برداشت‌های هنرمندانه‌ای از دعای ابوحمزه انجام داد.

دبیر نخستین جشنواره ادبی «مواهب» انتقال روح دعا به مخاطب را از مشکلترین وظایف هنرمندان و شاعران دانست و گفت: ساده‌ترین نوع اقتباس از ادعیه، وامگیری و ارائه بخش‌هایی از متن دعا، در متن سروده‌هاست. اما سخت‌ترین بخش کار آنجاست که روح کلی حاکم بر اثر، شناخته شده و به صورت نامحسوس و آرام آرام به مخاطب منتقل شود.

آقا بابایی در ادامه گفت: ارائه مضامین دعاها در قالب‌های هنری از جمله ادبیات و شعر، زمینه‌ی رشد و بالندگی هنرمندان جوان را فراهم می‌کند. با بررسی دقیق تر دعاها می‌توان به این نتیجه رسید که این آثار، ظرفیت تبدیل به یک ژانر هنری را دارند.

در ادامه محمد رضا آزاد کارشنای ادبیات نمایشی از عدم وجود ژانری هنری در بحث ادعیه سخن گفت و متذکر شد: اگرچه در دیباچه اکثر منظومه‌های تعلیمی، عرفانی، حماسی و عاشقانه ادب فارسی، نیایش‌هایی از زبان سراینده آثار سروده شده‌است، اما هم‌چنان دعاهای روایت شده از معصومین علیهم السلام، ظرفیت تبدیل، معرفی و ارائه در یک ژانر ادبی را دارند.

این کارشناس ادبیات نمایشی نکته مهم در خوانش دعاها را توجه به کارکرد آیینی آن دانست و گفت «توجه به راوی دعاها و منشأ صدور آنها، شناخت زمانه و زمینه‌های سیاسی و اجتماعی موثر در تعلیم دعاها، ما را با فضاهای جدید و چگونگی انتقال مفاهیم آیینی به نسل‌های آینده آشنا می‌کند.

آزاد همچنین توجه به رابطه راوی و دعا شونده را از منظر هنری در دعای ابوحمزه ثمالی مورد توجه قرار داد و گفت: در این دعا رابطه خدا و بنده به گونه‌ای ترسیم می‌شود که گویی خالق و مخلوق در پیوندی دوستانه، خودمانی و صمیمانه در یک خلوت شبانه با هم مشغول گفتگو هستند و بنده با به کارگیری روش‌های مکالمه و مفاهمه قصد دارد خواسته‌های خود را از طرف مقابل طلب کند. این طرح و توطئه‌‌ای عاشقانه است که در پروسه آیینی، فضای دراماتیک یک ارتباط زیبا را برای خواننده فراهم می‌کند.

وی سپس به تقسیم‌بندی دعاها از منظر لحن، زمان، سبک ادبی و موضوعات مندرج در دعای ابوحمزه ثمالی پرداخت و ابعاد هنری دعا از جمله تاثیرگذاری در آثار شاعران بزرگ گذشته، توجه به رابطه راوی و مقصود دعا، نوع شخصیت‌پردازی عابد و معبود، و بررسی دایره واژگان به کار رفته در دعا را بررسی کرد.

محمد رضا آزاد استفاده از تمثیل‌ها و عبارات و لحن فاخر برای دعای ابوحمزه را نشان از تسلط منشأ صدور آن از مباحث بلاغی و ادبی دانست و گفت: بی‌گمان امام سجاد علیه السلام، با استفاده از لحن‌های ادبی متناسب با فرازهای مختلف دعا، زمینه انس و الفت اصحاب و یاران خویش با دعا و به تبع آن، فراگیری دعاها در بین مومنین را مد نظر داشته‌اند.

گفتنی است در ادامه‌ی این نشست شاعران حاضر در جلسه به شعرخوانی با موضوع ادعیه و مدح اهل بیت(ع) پرداختند./843/د102/ی