بیست و سومین شماره فصلنامه حسنا راهی در بازار نشر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، بیست و سومین شماره فصلنامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث «حسنا» ویژه زمستان 93 به مدیر مسؤولی حمیده شریعتی نیاسر از سوی مؤسسه تفسیر و پژوهش قرآن رهپویان سیدالشهدا علیه السلام منتشر شد.

در این فصلنامه پس از سخن سردبیر با عنوان « مخاطب مداری، رویکرد روش تفسیر عصری »، این مقالات را مطالعه می‌کنیم:

«تفسیر به ترتیب نزول» مبانی، فوائد، چالش‌ها، بایسته‌ها

نقش سیاق در تفسیر آیه اکمال         

نقد و بررسی روایتی در تحدید قرآن به سه بخش         

روش فقه الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان         

اسرار ناگشوده تأویل در تفسیر کشف الاسرار         

بررسی مشتقات برکت در قرآن          

شخصیت شناسی نووی و درنگی در شرح ناتمامش بر صحیح بخاری  

«تفسیر به ترتیب نزول» مبانی، فوائد، چالش‌ها، بایسته‌ها

مجید چهری

چکیده: تفسیر تنزیلی یکی از روش‌های جدید تفسیری است که در چند دهه اخیر مورد توجه گروهی از مفسران قرآن کریم قرار گرفته است. رویکرد به تفسیر تنزیلی نوعی برگشت به روش تفسیر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در تعلیم و تفسیر طبیعی آیات همگام با نزول و مصحف حضرت علی علیه السلام دانسته شده و مفسران این روش معنقدمد این روش به دلیل نوع نگاه تربیت نزولی به قرآن، دستاوردهای جدید و مهم در برداشته و گشوده شدن باب‌های جدید و کاربردی از دانش قرآنی مورد نیاز جامعه انسانی امروز را در پی خواهد داشت.

گروهی از مفسران تنزیلی تأکید دارند که با تفسیر همگام با نزول می­توان به یافته‌های مهمی در شناخت سیر تغییر و تحول مخاطبان، جامعه و چگونگی حل بحران­های فرهنگی امروزی دست یافت، که این یافته­های می‌تواند ما را در دستیابی به الگویی کاربردی برای حل چالش‌ها مدیریتی و فرهنگی امروزی دست یافت، که این یافته­ها می­تواند ما در دستیابی به الگویی کاربردی برای حل چالش­های مدیریتی و فرهنگی جامعه اسلامی یاری رساند. چالش‌هایی جدی در مسیر اثبات این روش تفسیری و دستیابی به فوائد آن مد نظر مفسران تنزیلی وجود دارد.

از آنجا که این روش تفسیری در برابر روش متداول تفسیر مصحفی با پیشینه بیش از چهارده قرن؛ قد علم کرده است؛ مورد مناقشه و تردید جدی بسیاری دانش‌پژوهان قرانی قرار گرفته است. در این پژوهش سعی شده است با چنیش مبانی، معرفی و ارزیابی پیشینه؛ بررسی دلایل مخالفان و موافقان و فوائد و دستاوردهای احتمالی، به چالش‌های موجود پیش رو و بایسته‌های که مفسران این روش باید به آن توجه داشته باشند، پرداخته شود.

نقش سیاق در تفسیر آیه اکمال

عباس اسماعیلی زاده

محبوبه غلامی

چکیده: با توجه به روایت‌ها و شأن نزول‌های موجود، آیا‌ت فراوانی از قرآن در حق علی علیه السلام فرود آمده‌اند که ولایت، عصمت و یا برتری آن حضرت را بیان می‌کنند و از آن میان، آیات «ولایت» «تلبیغ»  و  «اکمال» از بقیه مشهورترند و در عین حالی، از دیرباز مورد ایراد مخالفان بوده‌اند و امروزه نیز مبتنی بر ایردات پیشین، برخی ایردات جدید بیان شده است و این آیه یکی از ادله شیعه، برای اثبات ولایت امام علی علیه السلام است. این دلالت‌ها به صورت‌های مختلفی تبیین شده است.

یکی از دلالت‌های که کمتر به آن پرداخته شده، عدم توحه به سیاق آیه و تأثیر آن در ظهور و فهم معنای آیه است و در این مقاله فارغ از قبول یا رد اصل سیاق در آیات قران که تحقیق جامع‌تری را می‌طلبد، پس از تبیین این که پیوستگی در نزول، شرط تحقق سیاق معتبر نیست. عدم استقلال نزول آیه به سیاق درونی خود آیه و آیات پیرامونی و آیات پیرامونی آن و ارتباط آن با سیاق سوره اثبات می‌شود.

نقد و بررسی روایتی در تحدید قرآن به سه بخش

محدثه ایمانی

چکیده: یکی از علل وارد کردن اتهام اعتقاد شیعیان به تحریف قرآن از سوی سایر فرق اسلامی وجود برخی روایت در تقسیم بندی موضوعی قرآن از سوی ائمه معصومین علیهم السلام است و در این قبیل روایات، قرآن به بخش‌هایی تقسیم می‌شود که در برخی موارد یک سوم یا یک چهارم قرآن را در منزلت و جایگاه معنوی اهل بیت علیهم السلام در این زمینه می‌پردازد. ایشان می‌فرمایند «نزل القران ثلاثا، ثلث فینا و فی عدونا و ثلث سنن و امثال و ثلث فرائض و احکام».

پس از بررسی سندی این روایت و وجود روایت معارض در این زمینه؛ به نقد آن پرداخته؛ امکان صدور آن را بعید می‌شمارد. در پایان به فرض صحت چنین روایتی روش تأویل آن بیان می‌شود و ثابت می‌شود امکان پذیریش این روایت بر مبنای قاعده تأویل و جری و تطبیق نیز وجود ندارد.

روش فقه الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان

عباس محمودی

چکیده: فقه الحدیث از مهم‌ترین شاخه علم حدیث است که به فهم و تبیین روایت می‌پردازد. نگاهی به تاریخ فقه الحدیث نشان می‌دهد که بحث از فهم و مقصود واقعی کلام معصومان از عصر خود آن بزرگواران مورد توجه بوده است و محدثان برای فهم احادیث معصومان از روش‌های مختلف بهره برده‌اند. شیوه فقه‌الحدیثی هر شخصی، بیانگر آرای، نگرش و میزان تسلط او برحدیث و علوم حدیث است.

شناخت آرای حدیثی علامه طباطبایی به عنوان یکی از مفسران بزرگ قرآن که در تفسیر خود از روایت فراوانی بهره جسته، جهت فهم بهتر المیزان و در نهایت؛ کلام وحی، ضرورت دارد. هدف این نوشتار، پاسخ به برخی شبهات درباره بی‌فایده بودن بحث‌های روایی المیزان و فقط جنبه مؤید داشتن آنها است.

درباره مباحث حدیثی المیزان مطالبی بیان شده است؛ اما تا کنون پژوهشی مستقل در شناخت روش فقه الحدیثی علامه در المیزان انجام نشده  است و این مقاله ضمن بیان گوشه‌ای از تلاش­های فقه الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان در پی روشن ساختن ایشان و اثبات شخصیت حدیثی والای اوست.

اسرار ناگشوده تأویل در تفسیر کشف الاسرار

سید علی سادات فخر

چکیده: مبیدی تفسیر استادش خواجه عبدالله انصاری را بسط داده و اشارات، حقایق و لطایف آن را توضیح و شرح داده و نامش را کشف الاسرار و عده الابرار نهاده است. زیبایی بیان و نثر روان فارسی آن از  امتیازهای این میراث قرن ششمی است و جدا از ترجمه از تفسیر و اشارات از دیگر امتیازهای آن است. نام‌گذاری این اثر گرانسگ به کشف الاسرار بدون دلیل نیست. رازدایی از معانی و مفاهیم اصطلاحات و عبارت قرآنی مدعای اصلی مبیدی است.

تأویل از مهم‌ترین بحث‌هایی است که از صدر اسلام تا کنون معرکه آرا است. معانی گوناگون و موضع‌گیری­های متفاوتی درباره تأویل در این تفسیر آمده و نشان می‌دهد راز تأویل هنوز سر به مهر باقی مانده است و رازگشایی ازآن با اعتقاد به ظاهرگرایی در تفسیر من، نکوهش تأویل کلامی آیات و گرایش به تفسیر عرفانی پیچیدگی آن را دو چندان کرده و در نتیجه مبیدی نتوانسته اسرار تأویل را بازگشایی کند.

بررسی مشتقات برکت در قرآن

عبدالرسول حسینی زاده

زهرا ابراهیمی

چکیده: یکی از واژگان پرکاربرد در متون دینی و عرف مردم؛ واژه برکت است واژه برکت در قرآن نیامده؛ اما استعمال مشتقات این واژه در آیات قران به وفور یافت می‌شود، این مقاله به بررسی مشتقات واژه برکت و و جمع مؤنث آن یعنی واژه «برکات»، در قران می‌پردزاد. با بررسی آیات، ضمن آشنایی با مفهوم لغوی همچنین بیان دیدگاه‌های مفسران درباره معنای این آیات، موارد استعمال و مصادیق این واژه مشخص شده و مراد از برکت مورد نظر قرآن تبیین شده است و همچنین به طور ضمنی راه دستیابی به برکت در هر چیزی و عامل جلوگیری از نزول برکت پیشنهاد شده است.

شخصیت شناسی نووی و درنگی در شرح ناتمامش بر صحیح بخاری

نوروز امینی

چکیده: شخصیت‌شناسی عالمان و محدثان یکی از مباحث مهم حوزه مطالعات حدیثی است و ضرورت آن در پرتو شناخت راویان و مؤلفان کتب حدیثی و سنجش میزان اطلاعات علم‌الحدیثی آنها حاصل می‌شود. این مقاله درصدد معرفی نو وی و جایگاه وی در حدیث اهل سنت است. نخست، کتابشناسی احوال و آثار نو وی و سپس شخصیت علمی وی مورد بررسی قرار گرفته و در پایان، شرح ناتمام او بر صحیح بخاری از نظر سبک نگارشی و نوع اطلاعات موجود در آن بررسی و تحلیل شده است.

بیست و سومین شماره فصلنامه تخصصی «حسنا» در 192 صفحه به قیمت 1200 تومان از سوی مؤسسه تفسیر و رهپویان سیدالشهدا علیه السلام منتشر شده است./998/ن601/ق