نگاهی به کتاب «تسلیحات کشتار جمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشر دوستانه»
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب «تسلیحات کشتارجمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه» از مجموعه «بررسی تطبیقی حقوق بشردوستانه در منابع اسلامی و اسناد بین‌المللی» به قلم عبدالرضا لطفی، نادر اخگری بناب و محمدرضا فقهی از سوی مرکز تحقیقات تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی با همکاری انتشارات دارالهدی منتشر شده است.
در کتاب «تسلیحات کشتارجمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه» این مطالب را مطالعه می‌کنیم: پیام مقام معظم رهبری به «نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه»، مقدمه‌ای از دکتر سید مصطفی محقق داماد، مقدمه‌ای از استاد احمد مبلغی، کلیات و مبانی، بررسی فقهی ممنوعیت تولید و کاربرد تسلیحات کشتارجمعی، تولید و تسلیحات کشتارجمعی از دیدگاه حقوق بین‌الملل.
در فرازی از پیام رهبر معظم انقلاب به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح‌های و عدم آمده است:
به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای؛ دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدید جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت‌ها خطر تولید و انباشت این‌گونه سلاح‌ها را حس می‌کند و آماده است همه امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می‌دانیم.
در بخشی از مقدمه حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی می‌خوانیم: پاره‌ای از نگاه‌ها و اندیشه‌ها، به لحاظ اینکه از دید منطق انسانی، بدیهی به نظر می‌رسند و با فطرت انسانی نیز سازگاری کامل دارند؛ ابعادی فراعصری و فراملی می‌گیرند؛ به طوری که تمام انسان‌ها؛ بدون توجه به ملیت و مذهبشان؛ پذیرایش هستند و نگاهی صد درصد مثبت به آن دارند. البته چنین اندیشه‌های چندان زیاد نیستند.
یکی از این ایده‌ها و اندیشه‌ها؛ ضرورت کنترل جنگ و رسیدگی به افراد آسیب‌دیده است. برای هرچه بهتر عملی شدن این تفکر انسانی و دینی، دو طرف متخاصم باید به یک نسبت؛ به محدود کردن جنگ یا پایان آن وادار شوند؛ همچنین در پرداختن به آسیب‌دیدگان و مداوا و درمان آنها، رعایت تساوی و عدم تبعیض بین دو طرف ضروری است. در ایران صورت، این تفکر دارای جایگاهی انسانی‌تر و شفاف‌تر می‌شود و کمترین شک و تردیدی نسبت به انسانی و طبعاً دینی بودن آن باقی نمی‌ماند.
«حقوق بشردوستانه» که تمامی نگاه، رویکرد و تلاشش را بر کنترل جنگ و پرداختن به آسیب‌دیدگان آن مصروف می‌کند؛ از این منطق بدیهی و روشن بشری سرچشمه می‌گیرد؛ به همین علت بیشترین فرصت‌ها را برای جلب آرا و امکان مانور در این زمینه دارد. حقوق بشردوستانه به سه راهکار به کنترل جنگ مبادرت می‌ورزد؛ راهکارهایی که مکمل هم هستند و مجموعه آنها؛ تلاشی انسانی را که مورد قبول و خواست اسلام است، تشکیل دهد؛ این راهکارها عبارت‌اند از:
1- کنترل انگیزه‌های خصمانه طرفین جنگ: حقوق بشردوستانه در جهت منعطف کردن دو طرف و کم کردن انگیزه‌های خصومت نسبت به یکدیگر تلاش می‌کند. چنین رویکردی اگر با موفقیت انجام بگیرد؛ در کنترل تأثیرات بسزایی دارد؛ زیرا در فضای جنگ؛ نگاه‌های بدبینانه و خصومت‌گرایانه شدن پیدا می‌کند و منشأ شدت جنگ و بالا گرفتن دامنه‌ها و زبانه‌ها آن می‌شود. اگر بتوان بیشترین کوشش را به نرم کردن نگاه‌ها؛ ذهنیت‌ها و نیت‌ها معطوف کرد؛ به همان اندازه که چنین موفقیتی حاصل بشود، جنگ کنترل‌پذیرتر یا دست‌کم از شدت آن کاسته شود.
2- کنترل دامنه‌های تخریب جنگ: کوشش حقوق بشردوستانه بر این است که شعاع تخریب جنگ تا حد ممکن محدود شود. تخریب لجام گسیخته، به تخریب اماکن و قتل انسان‌ها می‌انجامد؛ بنابراین تخریبی عملیات جنگی و جلوگیری از توسعه ابعاد تخریبی آن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
3- حمایت از مجروحان و آسیب دیدگان: اگر به آسیب‌دیدگان توجه نشود؛ آسیب‌های وارده ممکن است فاجعه به بار آورد و به قتل انسان‌ها یا نابودی یک نسل منجر شود. تمرکز جدی حقوق بشردوستانه و فعالیت‌هایی از این دست؛ معطوف به کاستن دامنه جراحات و دردهای وارد شده به آسیب دیدگان است تا از عمق فاجعه‌های کاسته شود.
شاید در ابتدا اهمیت مورد سوم از موارد قبلی؛ کمتر به چشم آید. اما باید دانست که گاهی اهمیت آن بیشتر نیز می‌شود؛ چرا که نه تنها جلوی وخیم‌تر شدن آسیب‌ها را می‌گیرد، بلکه در بعضی موارد موجی انسانی ایجاد می‌کند. آسیب‌دیدگان، نماد تخریب جنگ و عامل برانگیخته شدن احساسات انسانی هستند و ظالمانه و بی‌رحمانه بودن جنگ را هرچه بیشتر آشکار می‌سازند؛ بنابراین با تحریک افکار عمومی و احساسات انسانی، باعث افزایش تلاش‌های برای ختم جنگ و بهره‌گیری از فرصت‌های مختلف برای پایان جنگ می‌شوند. دو راهکار قبلی، گاه در سایه راهکار سوم می‌توانند زمینه بروز پیدا کنند که این امر اهمیت فوق‌العاده آن را نشان می‌دهد.
در بخش از مقدمه نویسندگان این کتاب می‌خوانیم: ارائه پاسخ فقهی و حقوقی به سؤال‌های اساس زیر هدف این تحقیق است:
1- با عنایت به گستره تخریبی و کشتار وسیعی که در کاربرد تسلیحات کشتارجمعی صورت می‌گیرد؛ آیا در فقه اسلامی و حقوق بین‌الملل معاصر، راهکارهای لازم جهت تحدید یا ممنوعیت تولید، نگهداری و کاربرد این تسلیحات وجود دارد؟
2- با توجه به نظریه بازدارندگی تسلیحات کشتارجمعی از سویی ادله قرآنی و روایی مبنی بر توسل به تسلیحات بازدارنده برای مقابله با تهدیدات دشمن و انجام مقابله به مثل از سوی دیگر، چگونه می‌توان بر ممنوعیت تولید و نگهداری تسلیحات مزبور، عینت بخشید؟
در همین راستا ابتدا به منظور بسترسازی تحلیل فقهی و حقوقی تولید و کاربرد تسلیحات کشتارجمعی، بررسی مصداقی از تسلیحات مزبور صورت می‌گیرد و با عنایت به نقش اساسی اصول و اندیشه‌های بنیادین در ممنوعیت تولید و کاربرد تسلیحات کشتارجمعی، مبانی حقوق بشردوستانه، مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ (بخش اول).
همچنین بررسی رهیافت‌های فقهی و تولید و کاربرد تسلیحات کشتار جمعی که از مهم‌ترین مباحث این تحقیق محسوب می‌شود (بخش دوم) و انعکاس‌های بین‌المللی مربوط به تسلیحات کشتارجمعی (بخش سوم)، مباحث محتوایی این تحقیق را پوشش می‌دهد.
این تحقیق بخشی از اهداف و دیدگاه‌های بنیادین فقهی و حقوقی اسلام و نظام بین‌المللی را در خصوص تسلیحات کشتارجمعی که یکی از چالش‌های مهم معاصر را تشکیل می‌دهد؛ ترسیم می‌کند.
کتاب «تسلیحات کشتارجمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه» با شمارگان 2000 نسخه به قیمت 18 هزار تومان از سوی مرکز تحقیقات تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی با همکاری انتشارات دارالهدی منتشر شده است./998/پ202/ق