نگاهی به کتاب «ولایت فقیه در اندیشه و عمل آخوند خراسانی»

به گزارش خبرگزاری رسا،  کتاب «ولایت فقیه در اندیشه و عمل آخوند خراسانی»، تألیف نویسنده توانا، حجت الاسلام محمد صادق مزینانی است؛ با موضوع فقه سیاسی نگاشته شده و گروه مخاطبان آن، تخصصی می باشد و طلاب، دانشجویان، پژوهشگران و اساتید حوزه و دانشگاه می توانند بهره های فراوانی از این اثر ارزشمند کسب کنند.

این اثر پژوهشی برای نخستین بار، در تابستان 93 و در 504 صفحه در قطع وزیری، توسط موسسه بوستان کتاب به زیور طبع آراسته گردید. پیش از پرداختن به معرفی تفصیلی کتاب، گفتنی است که شناخت دیدگاه و عملکرد آخوند خراسانی دربارة «ولایت فقیه»، از چند جهت ضرورت دارد:

1 . اندیشه های سیاسی آن بزرگوار به ویژه دیدگاه ایشان در بحث ولایت فقیه، ناشناخته و یا کم شناخته شده است. در حوزه های علمیه از ایشان در مباحث فقهی اصولی یاد می شود، ولی از اندیشه های سیاسی ایشان کمتر سخن به میان می آید. با آن که اندیشه های سیاسی آن بزرگوار، در آن مقطع و حتی در این زمان دارای اهمیت ویژه ای است. به عقیده نویسنده، شناخت اندیشه سیاسی ایشان و دیگر متفکران اسلامی امروز ضروری ترین حرکت برای مکتب و نظامی است که می خواهد از مرزهای فرهنگی خود پاسداری نماید.

2 . افزون بر این، اندیشه ها و سیره عملی آخوند خراسانی از گزاره های بحث برانگیز میان نویسندگان؛ به ویژه پس از انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران است؛ چرا که شماری از نویسندگان به ویژه در سال های اخیر تلاش کرده اند که دیدگاه آخوند خراسانی و استاد ایشان، شیخ انصاری را در برابر دیدگاه امام خمینی (ره) قرار داده، او را منکر ولایت فقیه قلمداد کنند. در برابر این گروه، بسیاری از نویسندگان و متفکران با استناد به آثار علمی و سیره عملی آخوند خراسانی او را از معتقدان به «ولایت مطلقه فقیه» می دانند.

سوگمندانه باید گفت هنوز تحقیقی جدی و گسترده و همه سویه در حوزه اندیشه سیاسی و سیره عملی آن بزرگوار صورت نگرفته است.

3. محوری ترین اندیشه سیاسی شیعه در روزگار غیبت، «ولایت فقیه» است. آثار علمی و سیره عملی ایشان چه پیش از نهضت مشروطه و چه پس از آن، بیانگر آنند که ایشان نه تنها به ولایت فقیه معتقد بوده که آن را نیز اعمال کرده است. احکام ولایی صادره از ایشان در ابعاد گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... فراوان است که در متن این کتاب به برخی از آن ها اشاره شده است.

4. در سال های اخیر، برخی از نویسندگان به استفاده ابزاری از متفکران و اندیشمندان اسلامی روی آورده و گاه به تحریف و تأویل اندیشه‏های ایشان به نفع جریانات سیاسی دست زده اند. حتی در این مسیر به حریم پیشوایان معصوم نیز وارد شده ، گفتار و کردار آنان را به سود مطامع سیاسی گزینش و حتی تحریف می کنند. این شیوه، افزون بر آن ‏که ستمی در حق ذخائر فکری و فرهنگی است، جامعه را از شناخت درست آنان به منظور راهیابی به آینده‏ای روشن باز می‏دارد که ستمی بزرگ تر از ستم اول است.

با توجه به مطالب یادشده بود که برخی از بزرگان حوزه پیش از برگزاری کنگره بین المللی بزرگداشت یکصدمین سال رحلت آخوند خراسانی در سال 1390، از دست اندرکاران آن کنگره خواسته بودندکه در پاسخ به شبهه هایی که نسبت به اندیشه ها و مواضع آخوند پخش شده، کاری در خور و جدی صورت دهند.

این کتاب، می تواند پاسخی باشد به خواسته بزرگان حوزه و همچنین به تحریف ها و شبهه هایی که به وسیله مخالفان حکومت دینی در داخل و خارج کشور طرح شده است. نیز جوابی باشد به بسیاری از تاویل ها و مطالب نادرستی که به آخوند خراسانی نسبت داده می شود.

این کتاب، از چند بخش زیر تشکیل شده است:

بخش اول) به اختصار به زندگی علمی سیاسی و اوضاع سیاسی اجتماعی روزگار آخوند و نیز حضور فعال ایشان در میدان سیاست پرداخته است. ارتباط اوضاع روزگار هر اندیشور با اندیشه او غیرقابل¬انکار است و بدون درک حوادث و وقایع مهم هر زمانی، نمی توان تحلیل درستی از اندیشه های آن عصر ارائه داد.

بخش دوم) در این بخش مهم ترین و محوری ترین دیدگاه فقهی ایشان در سیاست بررسی می شود و آن دیدگاه ولایت مطلقه فقیه و راه ها و روش های آخوند خراسانی برای اثبات آن است. با این بررسی رابطه ولایت فقیه بامشروطیت، قانونگذاری، آزادی، برابری که مهم ترین مسائل سیاسی در آن روزگار بودند روشن می شود. در ضمن به برخی از پرسش ها نیز پاسخ داده خواهد شد.

بخش سوم) به سیره عملی آخوند اشاره کرده و برخی از احکام ولایی و حکومتی او را در ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آورده و باور قاطع و عمیق ایشان را به ولایت مطلقه فقیه نشان داده است.

بخش چهارم) این بخش با عنوان: « الگوی حکومتی آخوند خراسانی»، ضمن اشاره به الگوی حکومتی مطلوب و الگوی « قدر مقدور» از دیدگاه ایشان، پاره ای از شبهه ها و الگوهایی که به ایشان نسبت داده شده را مورد ارزیابی قرار داده است.

بخش پنجم) با نگاهی به پاره ای از اصول و قواعد فقه سیاسی، با توجه به نامه ها و اطلاعیه های آخوند خراسانی، بنیان های فقهی و سیاسی ایشان را تبیین کرده است.

بخش ششم) با عنوان : «تعامل آخوند خراسانی با دیگر فقهای شیعی» به سه محور زیر پرداخته است:

الف: یاران و همگامان آخوند خراسانی در نهضت مشروطه؛ به میزان اشتراکات آخوند خراسانی با مراجع همگام با او در نهضت و نظام مشروطه، همانند میرزا حسین خلیلی و شیخ عبد الله مازندرانی اشاره شده.

ب: آخوند خراسانی و دیگر فقهای شیعی؛ به بررسی اندیشه های برخی از فقیهان متاثر از نگرش فقهی- سیاسی آخوند خراسانی چون: نائینی، محلاتی، بروجردی و سید ابوالحسن اصفهانی و... پرداخته شده.

ج: رویکرد های گزینشی به اندیشه ها و مواضع آخوند خراسانی؛ نگاهی دارد به برخی از همایش هایی که در دهه اخیر با رویکردی گزینشی و سیاسی به تحریف اندیشه ها و مواضع سیاسی آخوند خراسانی پرداخته اند.

بخش ششم مفصل ترین بخش این پژوهش است؛ چرا که پاسخ به بسیاری از پرسش ها و شبهه ها درباره اندیشه و مواضع آخوند خراسانی، به گونه ای مستقیم و غیرمسقیم اقتضای چنین تفصیلی را داشته است.

این کتاب با مبلغ 25 هزار تومان، با شمارگان 800 جلد، چاپ و منتشر شده و علاقه مندان به مطالعه این کتاب می توانند اثر مزبور را از کتاب فروشی های بوستان کتاب در قم، مشهد، تهران و اصفهان تهیه نمایند.

روز یکشنبه 12 مهر ماه، مصادف با 20 ذیحجه، سالروز درگذشت آخوند خراسانی است که در سال 1329 قمری به دیدار حق شتافت./998/د102/ق 

منبع: بوستان کتاب