هدایت الهی از طریق پیامبر درونی میسر می‌شود

به گزارش خبرگزاری رسا، دکتر محسن اسماعیلی، حقوقدان و استاد دانشگاه شامگاه چهارشنبه 6 اسفند ماه در ادامه سلسله جلسات شرح نهج البلاغه که در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی(سرچشمه) برگزار شد، در ادامه تفسیر نامه 69 نهج البلاغه گفت: هدایت الهی پیش از آن که از طریق وحی پیامبران انجام گیرد، از طریق پیامبر درونی میسر می شود. زیرا اگر عقل سالم و ادراک درستی وجود نداشته باشد، امکان تشخیص حق از باطل، زشت و زیبا، بد و خوب و مانند آن نیز برای بشر وجود نخواهد داشت.

وی در ادامه افزود: در آموزه های قرآنی بر جایگاه بلند خرد ورزی و تعقل تأکید شده و معیار انسانیت و کرامت و شرافت بشر در بهره مندی از این قوه و توانایی معرفی شده است، زیرا بی خردی به معنای بی تقوایی است و خردورزی مفهومی جز تقوا ندارد، چون این خرد است که حق و باطل و زیبا و زشت و خوب و بد را از هم باز می شناسد و آدمی را از ارتکاب زشتی ها باز می دارد و به سوی خوبی ها و زیبایی ها رهنمون می سازد.

اسماعیلی افزود: در فرهنگ قرآنی، درک حقایق هستی و حتی حقایق وحیانی قرآن، مبتنی بر خردورزی است و انسان هایی که از این توانایی بهره مند نباشند و یا خرد را به کار نگیرند و تعقل نورزند، از ایمان بی بهره اند؛ زیرا ایمان جز به شناخت حق و دلبستگی به آن تحقق نمی یابد و شناخت آدمی نیز از راه ابزارهای شناختی و به کارگیری عقل (قلب) شدنی است، از این رو خداوند، غیرمؤمنان را به بی خردی و قفل بودن دل ها و قلوب (عقول) متصف می کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق افزود: سخن گفتن از عقل در قرآن به معنای سخن گفتن از شرافت و کرامت آدمی است؛ زیرا آن چه به آدمی ارزش و اعتبار می بخشد، عقل است. البته در تحلیل قرآنی، آن چه به آدمی ارزش می بخشد نفس عقل نیست بلکه تعقل و خردورزی است.

وی در ادامه افزود: عقل که گاه در قرآن از آن به عناوین دیگری چون قلب، لب، حجر و مانند آن یاد شده است، قوه تفکر است که می بایست به کار گرفته شود تا به انسان ارزش انسانیت و شرافت و کرامت انسانی عنایت کند. از این رو در قرآن کریم، ۴۹ بار از مشتقات «عقل» استفاده شده و همه این مشتقات به صورت فعل آمده اند؛ زیرا بکارگیری این قوه برای آدمی ارزش و اعتبار می آورد.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: کسی که عقل را به کار می گیرد، به قدرت تشخیصی می رسد که از راه تفکر در آیات الهی به دست می آورد؛ زیرا شناخت انسان از خود و بیرون، از طریق تفکر انجام می گیرد و آیات الهی در آفاق و انفس آدمی به او کمک می کند تا درک و تحلیل درستی از خود، خدا و جهان به دست آورد و موقعیت خود را نسبت به آن دو بسنجد.

وی با اشاره به ضرورت ارتباط تنگاتنگ میان عقل و قلب در آموزه های قرآنی افزود: قلب آدمی مرکز تفکر و خردورزی است، چنان که در همین آموزه ها از ابزارهای شناختی چون شنوایی و بینایی یاد شده و ارتباط آن با تفکر تبیین شده است.

اسماعیلی با اشاره به قدرت تشخیص عقل در امور مختلف افزود: در حوزه افعال نیز این گونه است. به این معنا که قادر به تشخیص افعال خوب از بد و زیبا از زشت است. این عقل عملی در برابر عقل نظری قرار می گیرد، زیرا مدرکات عقل عملی به حوزه افعال و اعمال اختصاص می یابد و مدرکات عقل نظری نیز به حوزه امور ذهنی و فکری مرتبط می باشد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: عقل انسانی به طور مستقل این را درمی یابد که در حوزه عمل، عدالت امری خوب و ظلم امری بد است./817/پ202/ب4