جایگاه رفیع مرجعیت شیعه در نهضت مشروطه غیر قابل انکار است

محمدعلی حکیم، دانش‌آموخته علوم سیاسی و مدرس دانشگاه امروز در حاشیه نخستین همایش بین المللی مشروطیت در تبریز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز، به بررسی تطبیقی مبانی نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی پرداخت و اظهار داشت: تاریخ تحولات سیاسی و روابط خارجی هر کشور بخش مهمی از سوابق و وضعیت حکومت آن را ارائه می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: کیفیت حکومت ایران در آغاز پرتلاطم جنگ جهانی اول و قرار گرفتن این قلمرو، به ‌عنوان مرکز برخورد سیاست قدرتمندان آن روزگار، طی سالیان دراز، زندگی فرد فرد ملت را تاریک و تاریک ترساخت. به‌ نحوی‌که در همه شئون اداری، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی وابستگی زائدالوصفی متوجه کشور شد.

حکیم یادآور شد: در این دوره پرفراز و نشیب، در همه قراردادهایی که منعقد و در همه امتیازاتی که به بیگانگان واگذار می‌گردید، مصالح کشور فراموش و از هر سو قطعاتی از آن حذف می‌شد. اسلام که می‌بایست به‌عنوان محور وحدت و مرکز قدرت و استقلال باشد، به ابزاری در دست سلاطین برای ایجاد سکوت و سکون، با مدل ظل اللهی تبدیل‌شده بود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: با این اوصاف بررسی دو جریان نهضت مشروطیت و انقلاب اسلامی ایران اهمیت تغییر و تحول بنیادی به عنوان ضرورت‌های اساسی هر دوران را نشان خواهد داد؛ رهبران دو انقلاب به ‌عنوان ارکان اساسی و فرصت، جریان  از جمله مسائل مهمی است که می توان در این دو جریان بزرگ تاریخ معاصر مورد تحلیل قرار گیرد.

وی تصریح کرد: تحقیقات متعددی در رابطه با نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی صورت گرفته، اما در مقام مقایسه و آسیب‌شناسی، ضرورت تحقیق همچنان وجود دارد. باید شباهت‌ها و تفاوت‌ها و اثرگذاری دو انقلاب به‌عنوان دو پدیده اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در دو دوره متفاوت مورد دقت قرار گرفته و نقش رهبران، در شکل‌گیری جریان‌های مقاومت که امروزه تحت عنوان بیداری اسلامی از آن یاد می‌شود، تبیین شده است.

حکیم ادامه داد: نیازمند بررسی دقیق و جامعه ‌شناسانه‌ای هستیم که مرجعیت شیعه و رهبران الهی با چه ابزارها و روش‌هایی، به امت و ملت‌سازی پرداخته‌اند تا مردم را به شناسایی حق‌وحقوق خدادادی خویش آشنا سازند؟ بنابراین در دوره بیداری اسلامی سال 1285 هجری شمسی که در تاریخ ما نهضت مشروطه نام‌گرفته است، شرع، قانون، عدالت و حق، اصطلاحات رایج علمای اسلام، پیشوای این تحول و عامه ملت پدیدآورنده آن شده اند.

این پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان این‌که نهضت مشروطه در ایران زمینه بیداری و حرکت‌های بعدی و مقدمه‌ای برای انقلاب اسلامی سال 1357 بوده است، اظهار داشت: رابطه ارگانیک نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی ایران و نقش و جایگاه رفیع مرجعیت شیعه (رهبری ولایت‌فقیه) غیر قابل انکار است.

وی در پایان با تأکید بر این‌که نباید از بنیان های فکری و اندیشه‌های سیاسی و اعتقادی دو انقلاب غافل بود، گفت: رهبری و مرجعیت شیعه از ارکان اصلی دو انقلاب بوده است، افزون بر این‌که اسلام سیاسی در هر دوی این نهضت ها مبنای اعتقادی بوده است./935/پ203/ب4