حضرت علی قسیم الجنه والنار

به گزارش سرویس مانیتورینگ خبرگزاری رسا ، علی رغم اعتراف بزرگان اهل سنت به این حدیث که حضرت علی (ع) تقسیم کننده بهشت وجهنم است عبدالقدوس دهقان کارشناس شبکه ای وهابی وصال حق وکلمه،  منکر این حدیث شد.

این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده است و اگر چه وهابیون سعی در تضعیف این روایت کرده اند اما جایی که این روایت در کتب لغت نیز راه پیدا می کند و به اسناد متعدد در کتب معتبر اهل سنت نقل می شود دیگراشکال بهانه جویان جایی ندارد.

اکنون به برخی از نقل ها در منابع اهل سنت اشاره می کنیم:

«عن علی رضی الله تعالى عنه أنا قسیم النار؛ از حضرت علی (ع) نقل شده است که فرمودند: من تقسیم کننده دوزخ هستم». «الفایق فی غریب الحدیث جارالله زمخشری ج 3 ص 97 »

همچنین روایت شده است که «وروى أیضا عن الأعمش عن موسى بن طریف ، عن عبایة ، قال سمعت علیا (ع) ، وهو یقول: أنا قسیم النار؛ از اعمش از موسی بن طریف از عبایه نقل شده است که گفت از علی (ع) شنیدم در حالی که می فرمود: من تقسیم کننده دوزخ هستم». «شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 2 ص 260 و ج 19 ص 140»

از حضرت علی (ع) نقل شده است که فرمودند: «أنا قسیم النار، إذا کان یوم القیامة قلت هذا لک وهذا لی» من قسمت کننده دوزخم، زمانی که روز قیامت فرا رسد می گویم (به آتش) این (شخص) برای تو و این (شخص) برای من». «البدایه و النهایه ج 7 ص 392 »

همچنین در کتاب های دیگراهل سنت همچون «غریب الحدیث ، ابن قتیبه ، ج 1 ، ص 377 » و «النهایه فی غریب الحدیث ، ابن ثیر ، ج 4 ، ص 61 » و «المناقب ، خوارزمی ، ص 41 » و «کنزالعمال متقی هندی ج 13 ص 152» ، «تاریخ مدینه دمشق ج 42 ص 298 » ، «الشفا بتعریف حقوق المصطفى ، ج 1 ، 338 »، «تاج العروس، زبیدی ، ج 17، ص 569.» ، « لسان العرب، ابن المنظور ، ج 12، ص 479 »، «ینابیع المودة لذوی القربى، القندوزی ج 1، ص 249 »، «المعرفة و التاریخ ، الفسوی ج 3 ص 84 » ، «امالی ، شجری جرجانی ، ج 1 ، ص 177 »‌،« اساس البلاغة ،‌زمخشری ، ج 1 ، ص 507 » ،« النهایة فی غریب الاثر ، ج 4 ، ص 61 »، غریب الحدیث ، ابن الجوزی ، ج 2 ، ص 243» نیز این حدیث ذکر شده است.

اما در منابع شیعه :

«عن عبد الله بن عباس قال : قال رسول الله (ص) : ... معاشر الناس ، إن علیا قسیم النار ، لا یدخل النار ولی له ، ولا ینجو منها عدو له ، إنه قسیم الجنة ، لا یدخلها عدو له ، ولا یزحزح عنها ولی له؛

از عبدالله بن عباس نقل شده است که گفت: رسول خدا (ص) فرمودند : ... ای گروه مردم ! همانا علی (ع) تقسیم کننده جهنم است، کسی که یاور و دوست او باشد وارد آتش نخواهد شد و کسی که دشمن او باشد از آن نجات نخواهد یافت. همانا او تقسیم کننده بهشت است کسی که دشمن او باشد وارد آن نخواهد شد و کسی که دوست او باشد از آن محروم نخواهد شد». «امالی شیخ صدوق ص 83 ، به سند دیگر خصال ، شیخ صدوق ، ص 496»

همچنین نقل شده است که:

حضرت علی بن موسی الرضا (ع) فرمودند: «رسول خدا (ص) خطاب به امام علی (ع) فرمودند:
ای علی! همانا تو تفسیم کننده بهشت و جهنم هستی». «عیون اخبار الرضا ج 1 ص 30 »

از سلیمان بن خالد از امام صادق (ع) از پدرانشان نقل شده است که «رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع) فرمودند: ... ای علی (ع) تو قسمت کننده بهشت و دوزخی، وارد بهشت نمی شود مگر کسی که او تو را و تو او را بشناسی (جزء شیعیان واقعی تو باشد) و وارد دوزخ نمی شود مگر کسی که تو را انکار کند و تو او را انکار کنی. «امالی شیخ مفید ص 213»

این روایت به چند صورت، قسیم النار والجنه، قسیم النار، قسیم الجنه و النار، السلام علیک یا قسیم النار و الجنه، در منابع ذیل آمده است:
«الکافی کلینی ج 4 ص 570، معانی الاخبار شیخ صدوق ص 206، تهذیب الاحکام شیخ طوسی ج 6 ص 29، روضه الواعظین فتال نیشابوری ص 100و 118، المسترشد طبری شیعی ص 264، امالی شیخ مفید ص 213، امالی شیخ طوسی ص 305 و 629، احتجاج طبرسی ج 1 ص 209و 341، مناقب ابن شهر آشوب ج 2 ص 8 و ج 3 ص 28، الطرائف سید بن طاووس ص 76، مدینه المعاجز ج 1 ص 280»

دلیل این نامگذاری:

علت قسیم النار در بیان امام رضا (ع)

برخی از روایات علت این نامگذاری را ذکر کرده اند که به دو روایت اکتفا می شود:

از مفضل بن عمر نقل شده است که گفت «به امام صادق (ع) عرض کردم به چه علت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع) قسیم الجنه و النار گفته شده است؟ حضرت فرمودند: به خاطر اینکه دوست داشتن او ایمان و دشمن داشتن او کفر است و همانا بهشت برای اهل ایمان آفریده شده است و نار برای اهل کفر خلق شده است. بنابراین حضرت علی (ع) به این علت قسیم الجنه و النار است بنابر این در بهشت وارد نمی شود مگر اهل محبت و دوستی با او ، وارد آتش نمی شود مگر اهل دشمنی با او». «علل الشرایع ج 1 ص 162»

همچنین در روایت دیگری از امام رضا (ع) آمده است:

«ابا صلت هروی نقل کرده است که روزی مامون به امام رضا (ع) گفت: یا اباالحسن ما را از پدرت امیرالمومنین (ع) آگاه ساز که به چه علت قسیم الجنه و النار خوانده شده است و این به چه معنا است که این مطلب فکر مرا مشغول ساخته است پس امام رضا (ع) به او فرمودند: ای مامون آیا تو از پدرت و او از پدرانش از ابن عباس از رسول خدا (ص) نقل نکردید که گفت از رسول خدا (ص) شنیدم می فرمایند: حب علی ایمان و دشمنی با علی کفر است؟ پس مامون پاسخ داد آری، پس حضرت فرمودند: پس تقسیم می کند بهشت و دوزخ را زمانی که ایمان و کفر بر اساس حب و بغض او باشد  بنابراین او قسیم الجنه و النار است».
«عیون اخبار الرضا ج 1 ص 92»

همچنین سمهودی از علمای اهل سنت در خصوص این حدیث می نویسد:

«جمال زرندی نقل کرده است که روزی مامون به امام رضا (ع) گفت: به چه علت قسیم الجنه و النار خوانده شده است پس امام رضا (ع) به او فرمودند: ای مامون آیا تو از پدرت از ابن عباس از رسول خدا (ص) نقل نکردید که گفت از رسول خدا (ص) شنیدم می فرمایند: حب علی ایمان و دشمنی با علی کفر است ؟ پس مامون پاسخ داد: آری، پس حضرت فرمودند: پس بهشت و دوزخ را بر اساس حبش تقسیم می کند. مامون گفت: خدا مرا بعد از تو باقی نگذارد ای اباالحسن، شهادت می دهم که تو وارث علم رسول الله (ص) هستی.

ابوصلت هروی می گوید: ‌پس زمانی که امام رضا (ع) به منزل برگشتند به ایشان گفتم:‌ ای پسر رسول خدا چه نیکو جواب مامون را دادی. پس حضرت فرمودند: ‌ای اباصلت من همانگونه که بود پاسخ دادم و شنیدم از پدرم که از پدرش از علی (ع) نقل می کرد که رسول خدا (ص) می فرمود: تو تقسیم کننده بهشت و جهنم هستی پس روز قیامت به آتش می گوید این (شخص) برای من و این برای تو». «جواهر العقدین 2 ق 2: 429 ، به این مضمون أبو سعد آبی ، نثر الدرر ، ج 1 ، ص 252»

علت نامگذاری از نظر احمد بن حنبل

کنجی شافعی می نویسد:
«پس اگر گفته شود این روایت ضعیف است می گویم: محمد بن منصور طوسی گفت: ما نزد احمد بن حنبل بودیم پس شخصی به او گفت: چه می گویی درباره این حدیث که روایت شده است که حضرت علی (ع) گفته است: من تقسیم کننده آتش هستم؟‌ پس احمد گفت: چه اشکالی از این حدیث دیدید؟ آیا ما روایت نکردیم که رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع) فرمود: تو را جز مومن دوست نمی دارد و جز منافق دشمن نمی دارد؟ گفتند: بله پس گفت: پس منافق کجاست؟ گفتند:‌ در آتش، پس گفت:‌ پس علی قسیم النار است». «کفایة الطالب ، ص 72 . ابویعلی حنبلی در طبقات الحنابلة ج 1 ص 320 ، امالی، شجری جرجانی (م 499ق) 1422 ق»

همچنین رجوع کنید به «تاریخ مدینة دمشق، ج 42، ص 301، «امالی، شجری جرجانی، ج 1، ص 177» ، «کنز العمال 13: 151 ح 36475» ، جواهر العقدین للسمهودی ، 2 ق 2: 429» ،« المناقب للموفق الخوارزمی ص 294» ، ینابیع المودة لذوی القربى، القندوزی: ج 1، ص 249» ، «حلیة الأولیاء، ج 1 ص 66» و «تاریخ بغداد، ج 12 ص 99 » ، زین الفتى بتفسیر سورة هل أتى 2: 527/404»

علت نامگذاری به نظر اعمش

ابومعاویه از «اعمش» نقل می کند که «همانا حضرت علی (ع) از کلامش انا قسیم النار اراده کرده است که هر کس با من است پس او بر طریق حق و هر کس با معاویه است پس او بر باطل است». «بغیة الطلب فی تاریخ حلب ، ابن ابی جرادة ، ج 1 ،‌ ص 289»

احتجاج امیرالمومنین به این حدیث

ابن حجر مکی نقل می کند؛
دارقطنی روایت کرده است که «حضرت علی (ع) به شش نفری که خلیفه دوم آنها را در شوری قرار داده بود سخنان زیادی گفت که مقداری از آن این است: شما را به خدا قسم می دهم آیا در بین شما کسی است که رسول الله (ص) به او گفته باشد: ای علی تو در روز قیامت تقسیم کننده جهنم و بهشتی، غیر از من؟ همه گفتند: خدا را شاهد می گیریم که نه.

و در معنای این روایت روایتی است که دیگران از امام رضا (ع) نقل کرده اند که رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع) گفت: تو تقسیم کننده بهشت و جهنمی پس روز قیامت به آتش می گویی این (شخص) برای من و این (شخص) برای تو .«الصواعق المحرقة ج 2 ص369 ، «سمط النجوم العوالی ، عاصمی شافعی ، ج 3 ص 63»

معنای حدیث از نظر ابن اثیر

ابن اثیر می گوید‌؛
«و درباره حدیث حضرت علی (ع) که فرمودند من تقسیم کننده جهنم و بهشت هستم، منظورش این است: که مردم دو گروه هستند گروهی با من، پس آنها بر مسیر هدایت هستند و گروهی بر علیه من هستند پس ایشان بر گمراهی هستند پس نصف آنها (مردم) همراه من در بهشت هستند و نصف آنها بر علیه من و در آتش هستند». «النهایة فی غریب الحدیث والأثر: 54/4، مادّة: قسم»

تفسیر آیه والقیا فی جهنم به حضرت علی (ع)؛

در بعضی از تفاسیر اهل سنت و بسیاری از تفاسیر شیعه منظور دو نفر در آیه 24 سوره مبارکه ق که می فرماید: «أَلْقِیَا فِی جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنِیدٍ؛ شما دو نفر در جهنم بیندازید هر کافر معاند را» رسول الله (ص) و حضرت علی (ع) می باشند.

همچنین از امام صادق (ع) از پدرانش از حضرت علی (ع) از رسول الله (ص) نقل شده است که فرمودند:‌ «زمانی که مردم در یک زمین جمع شوند «صحرای محشر» من و تو یا علی در آن روز در جانب راست عرش هستیم سپس خدا به من و تو می گوید: هر کس که دشمن شما بوده و شما دو نفر را تکذیب کرده است در جهنم بیندازید». «ینابیع المودة ، قندوزی حنفی ، ج 1 ،‌ ص 252 »

حافظ حسکانی در تفسیر این آیه از ابی سعید خدری نقل کرده است؛
«رسول الله (ص) فرمودند: زمانی که روز قیامت فرا رسد خدای تعالی به حضرت محمد (ص) و علی (ع) می گوید:‌ هر کس که شما را دوست داشته وارد بهشت کنید و هر کس که با شما دشمن بوده است وارد جهنم کنید. پس علی (ع) بر در جهنم نشیند پس به جهنم می گوید: این (شخص) برای من و این (شخص) برای تو و این قول خدای عزوجل است که در جهنم بیندازید (شما دو نفر) هر کافر معاندی را». «شواهد التنزیل ، ج 2 ص 264 ، الأمالی للطوسی ص 290 ح 563، مجمع البیان، ج 9، ص 220، تفسیر نور الثقلین ، ج 5 ص 113 ، تأویل الآیات لشرف الدین الحسینی، ج 2، ص 612 ، رواه الخوارزمی فی جامع مسانید أبی حنیفة، ج 2، ص 284، کما فی هامش مناقب علی بن أبی طالب لابن مردویه 325 »

همچنین کلابی به اسناد خود از ابی سعید خدری نقل کرده است؛
قال رسول الله (ص): إذا کان یوم القیامة قال الله تبارک وتعالى لی ولعلی : ألقیا فی النار من أبغضکما ، وأدخلا فی الجنة من أحبکما ، فذلک قوله تعالى : ألقیا فی جهنم کل کفار عنید.
همچنین در منابع دیگر اهل سنت همانند: «مناقب علی بن أبی طالب للکلابی ، ج 3 ، ص 427»، «شواهد التنزیل ، ج 2 ص 262» ، «مناقب أبی حنیفة ، ج 2 ص 287» ، «بشارة المصطفى 49» این حدیث آمده است. /1406/1409/ح