مبانی نظام اسلامی/5
مولفه‌های نظام جهانی مطلوب از دیدگاه مقام معظم رهبری
خبرگزاری رسا ـ مقام معظم رهبری: سلطه های جهانی جز قوت و قدرت هیچ نمی فهمند و در برابر زبان قدرتی که آنان به کار می گیرند، با زبان قدرت باید سخن گفت.
در ادامه سلسله مباحث مبانی نظام اسلامی که از شماره پیشین به مبانی اندیشه های مقام معظم رهبری در حوزه روابط بین الملل پرداختیم، در این نوشته نیز به مولفه های نظام جهانی مطلوب از دیدگاه مقام معظم رهبری می پردازیم.
وضعیت دیگری که می توان درباره روابط بین الملل ترسیم نمود، در آن ثبات و آرامش واقعی وجود داشته باشد و سعادت مادی و معنوی ملتها تامین گردد، رویکرد رئالیستی به روابط بین الملل در پی حفظ وضع موجود می باشد. به عبارت دیگر رسیدن به روابط بین الملل مطلوب، مستلزم ایجاد تغییر و دگرگونی در کارگزاران نظام بین الملل، فرآیندها و دستورالعمل های جهانی است. نظامی که در آن حقوق همه انسان ها رعایت شود و امکان همزیستی و روابط مسالمت آمیز واقعی فراهم گردد. حفظ وضع موجود به معنای برقراری ثبات و امنیت و توجه به نمودها است، وضعیتی که در بطن خود بی ثباتی را به همراه دارد. از سوی دیگر هم تغییر وضع موجود و یا ایجاد نظم نوین نمی تواند فی نفسه نظام بین الملل مطلوب محسوب گـردد و نظام بین الملل جدید باید ظرفیت های لازم را برای پاسخگویی به نیازهای بشری در سطح اجتماع جهانی دارا باشد. از دیدگاه مقام معظم رهبری تامین این هدف از طریق تحقق بخشیدن به آموزه های اسلام و اجرای عدالت امکان پذیر می باشد؛ لذا روابط بین الملل عادلانه می تواند الگوی مطلوب روابط بین الملل محسوب شود که به صورت خلاصه مورد بررسی قرار می گیرد.[i][i]
1- روابط بین الملل عادلانه
مقام معظم رهبری با توجه به بعثت انبیاء می فرماید:
«امروز، آنچه که از شعارها در دنیا مطرح است، همان بعثت الهی است اگرچه غالباً عملی تحت آن شعارها نیست، مثل شعار عدالت اجتماعی، آزادگی و آزادی، علم و دانش و ترقی خواهی، تعالی سطح زندگی و دیگر شعارهایی که دولت ها و ملت ها و صاحبان افکار و مکاتب آنها را می دهند، نفس این شعارها در دنیا، به برکت بعثت ها و بعثت آخرین(بعثت خاتم) مطرح شده است که البته به شکل ناقصش، در دست مردم وجود دارد و بعضی به سمت آن حرکت می کنند.»[ii][ii]
ایشان پاسخ به نیازهای بشری را در شناخت اسلام ناب محمدی می دانند و می فرمایند:
«اسلام ناب محمدی، اسلام عدل و قسط است، اسلام عزت و اسلام حمایت از ضعفا و پا برهنگان و محرومان است، اسلام دفاع از حقوق مظلومان و مستضعفان است، اسلام جهاد با دشمنان و سازش ناپذیری با زورگویان و فتنه گران است، اسلام اخلاق و فضیلت و معنویت است.»[1][iii]
از دیدگاه مقام معظم رهبری یکی از نشانه های توحید یا ارکان توحید، نبودن ظلم و بی عدالتی است و تلاش برای عدالت کار بزرگ پیامبران است: «هدف... پیامبران(ص) از لحظه اول... عبارت از ایجاد یک محیط سالم و صحیحی برای معیشت انسان و زندگی انسانی، دنیایی که در آن ظلم نباشد... دنیایی که در آن ناکامی مطلق برای ضعفا نباشد، قانون جنگ نباشد [بوده است].» [iv][iv]
رهبر معظم انقلاب با توجه به درگیری همیشگی در جبهه بشری و انسانی میان استکبار، ظلم و نیروهای ضد حق با نیروهای حق و عدل و خیر می فرمایند: «استراتژی جبهه حق این است که در روی زمین ظلم نباشد، بدی و زشتی نباشد، عدل و حق در زندگی مردم قائم باشد. شیاطین و طاغوت ها و قلدورها و انسان های شریر بر جان و مال انسان ها حکومت نکنند.»[v][v]
درباره سیاستها و برنامه های قدرتهای بزرگ در مخالفت با اسلام می فرمایند:
«جهانخواران و غارتگران عالم، داشتند کاری می کردند که از اسلام، نامی بر صفحه روزگار و در دل های مردم باقی نمانـد. قصد داشتنـد اسلام را بـه کلـی از بیـخ و بن بـر کننـد. ایـن کار را آسـان هم نکرده بودند، میلیاردها خرج کردند، نقشه کش ها و متفکران مزدورشان، شب ها و روزها و سال های متمادی فـکر کردنـد، آدم ها کشتند، شهرها ویران کردند، حکومت ها بردند و حکومت ها به جای آنها آوردند، در همه جـای کشورهای اسلامی علما را کشتنـد، مدارس را ویـران کردند، نام دیـن را در صفحه در و دیـوار شهرها شستند تا شاید بتوانند اسلام را از بین ببرند.»[vi][vi]
2- ضرورت استقرار عدالت در روابط بین الملل
اهمیت مفهوم «عدالت» در این منظومه به گونه ای است که تمام انگاره هایی که ذیل «نفی ظلم»، «نفی تبعیض»، «نفی انحصار گرایی»، «نفی استکبار و استثمار» و... مطرح شده، با راهکار تحقق نظام و مناسبات عادلانه در جهان برطرف می شوند. همچنین ویژگی اصلی حکومت مهدوی در این چارچوب نیز، گسترش عدالت، است. به عبارت دیگر از این منـظر، اگر نـظم حـاکم بر جهان، رفتار دولت ها، مناسبات بین المللی، رژیم های بین المللی و قواعد و حقوق بین المللی بر مبنای «عدالت» استوار و تنظیم شوند، حقوق، منافع، اهداف و نیازهای مشروع همه دولت ها و ملت ها استیفاء، صلح، امنیت و توسعه همه جانبه و پایدار در روابط بین الملل محقق می شوند. بنابراین، این مفهوم در جایگاهی است که حتی می توان آن را به مثابه یک «دقیقه» در این صورت بندی تلقی کرد.[vii][vii]
در واقع، اهمیت موضوع عدالت تا جایی است که آیت الله خامنه ای، اساساً دیپلماسی مورد هدف و نظر این گفتمان را «دیپلماسی عدالت محور» عنوان کردند.[viii][viii]
مراد از عدالت در روابط بین الملل آن است که شرایطی فراهم شود تا همه دولت ها و ملت ها(در چارچوب مشروع و انسانی) بتوانند از فرصت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در جهان استفاده کرده و بهره مند شود. البته استقرار و تحقق عدالت در این عرصه لوازمی دارد که از جمله آنها «معنویت» و «عقلانیت» است.
در این زمینه حضرت آیت الله خامنه ای می فرماید: «عدالت باید با معنویت و عقلانیت همراه باشد و گرنه ضد عدالت است.»[ix][ix]
بر اساس اصل چهاردهم قانون اساسی نیز، «دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظف اند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل نمایند و حقوق انسانی آنان را رعایت کنند. این اصل در حق کسانی اعتبار دارد که بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نکنند.»
توصیه عملی و راهکار برون رفت از مشکلات و بحران های کنونی در عرصه روابط بین الملل، از دیدگاه این گفتـمان، در مفهوم «عدالـت» که به صورت منطقی، نفی و مبارزه با ظلم را نیز به دنبال دارد خلاصه می شود. به عبارت دیگر در این منظومه، تحقق عدالت در جهان، منجر و منتج به تحقق و تامین منافع بشریت است.
برای رسیدن به نظام بین المللی عادلانه و تحقق اهداف الهی و انسانی در سطح روابط میان ملت ها و دولت ها، زمینه ها و شرایطی لازم است که در صورت تحقق آن می توان به نظم جدید بین المللی دست یافت. این موارد را می توان در انسان و کارگزاری او، مسئله قدرت، بیداری ملت ها و ارائه الگو مورد بررسی قرار داد، در این قسمت برخی از دیدگاه های مقام معظم رهبری بیان می شود.
یک – انسان و کارگزاری او
در اسلام نقطه اصلی و محوری برای اصلاح عالم اصلاح نفس انسانی است. هر چند از این جا شروع می شود. قرآن به آن نسلی که می خواست با دست قدرتمند خود تاریخ را ورق بزند فرمود: «خودتان را مراقبت کنید. به خودتان بپردازید.»[1][x]
«در قرآن که ملاحظه می کنید، اول قرآن اسم تقوا مطرح شده، هدی للمتقین اصلاً این کتاب هدایت، برای اهل تقوا هدایت است... . تقوا، آن مفهوم تقوا در اسلام که به معنای مراقبت دائمی یک انسان از حرکت خود و از مسیر خود و از انگیزه های خود و از آن سمتی است که آن را اتخاذ کرده و دارد و حرکت می کند... ، آن مراقبت دائمی را... می گویند تقوا، نوعی هوشیاری، خودیابی پرهیز، برحذر بودن و...»[1][xi]
ایشان به آسیب پذیر بودن انسان، به ویژه در برابر احساس قدرت اشاره دارند و می فرمایند:
«انسان یک موجودی است آسیب پذیر، در مقابل خیلی چیزها مخصوصاً در مقابل احساس قدرت، احساس غنا، نه فقط غنای پولی، بلکه بیش از او غنای سیاسی، کاری و قدرتی، اگر انسان مواظب خودش نباشد اسب سرکش قدرت و توانایی انسان را به شدت می کوبد زمین، روح انسان را... وقتی انسان احساس کند که می تواند و قدرت دارد، به شدت نفس او آسیـب پذیـر است! این جزو آن مواردی است که بیشترین تلفات را از انسان در طول تاریخ گرفته است...» [xii][xii]
مقام معظم رهبری با توجه به اهمیت تقوا و هدف همه پیامبران جهت برقراری عدالت معقتدند... «وقتی کارگردانان حوادث عالم یعنی مسئولان کشورها و روسای ملت ها دارای عدالت و تقوا باشند، دنیا از عدالت و تقوا برخوردار خواهد شد.»[xiii][xiii]
ایشان انجام کارهای عظیم را منوط به نصرت الهی و ایمان عامه مردم می دانند و می فرمایند:
«برای انجام کارهای عظیم، فقط باید به کمک و نصرت الهی و ایمان عامه مردم تکیه کرد؛ پول و سلاح مدرن و قدرت مادی و سیاست بازی و سیاسی کاری، تکیه گاه مطمئنی برای انجام کارها نیست. البته آن دو عامل در عرض یکدیگر نیستند، بلکه در طول هم هستند؛ یعنی اگر تکیه گاه ما خدا و کمک الهی بود، دل های مردم هم متوجه پروردگار خواهد شد. خدای متعال به رسول گرامی خود که بزرگترین تکلیف ها را متناسب با شخصیت او بر دوشش گذاشته بود و در طول تاریخ بشر، هیچ تکلیفی بدان پایه نمی رسد، فرمود: «همین دو تکیه گاه نصرت الهی و کمک به مومنین تو را پیش برد.»[1][xiv] و در تایید این دیدگاه، قدرت استکباری را در برابر قدرت ایمان و معنوی شکست پذیر می دانند. از دیدگاه ایشان «... ایمان به اراده انسانی و در کنار آن، اعتقاد و ایمان و اطمینان به کمک الهی، باعث می شود که بزرگترین مشکلات به آسانی حل شود.»[xv][xv]
دو- مسئله قدرت
یکی دیگر از مکانیسم های رسیدن به روابط بین الملل مطلوب، مربوط به مسئله قدرت است؛ زیرا بدون در اختیار داشتن آن، تغییر نظام سطله با محدودیت های زیادی مواجه می گردد. «سلطه های جهانی جز قوت و قدرت هیچ نمی فهمند و در برابر زبان قدرتی که آنان به کار می گیرند، با زبان قدرت باید سخن گفت.»[xvi][xvi] همچنین مقام معظم رهبری درباره ارتباط تحقق عدالت جهانی با مقوله قدرت، با توجه به بعثت انبیا می فرمایند: «عدالتی که ما در انتظار آن هستیم، عدالت حضرت مهدی(عج) که مربوط به سطح جهان است، با موعظه و نصیحت به دست نمی آید؛ یعنی مهدی موعود ملت ها نمی آید ستمگران عالم را نصیحت کند که ظلم و زیاده طلبی و سلطه گری و استثمار نکنید. با زبان نصیحت، عدالت در هیچ نقطه عالم مستقر نمی شود، استقرار عدالت چه در سطح جهانی- آن طور که وارث انبیاء انجام خواهد داد- و چه در همه بخش های دنیا، احتیاج به این دارد که مردمان عادل و انسان های صالح و عدالت طلب، قدرت را در دست داشته باشند و با زبان قدرت بازورگویان حرف بزنند.»[1][xvii].
و باتوجه به اهمیت قدرت می فرمایند: «قدرت فی نفسه یک وسیله است، نه می شود گفت بد است و نه می شود گفت فی نفسه خوب است. در اختیار یکی باشد، برای چه هدفی به کار برود، این تعیین کننده است.»[1][xviii] ایشان همچنین درباره قدرت انسان متکی به ایمان این گونه می فرمایند: «...ما دو جور عوامل قدرت داریم، عوامل مادی قدرت، عوامل معنوی قدرت، عوامل مادی قدرت یعنی همین پول و زور... عوامل معنوی... یعنی ایمان، یعنی پاکی و پارسایی؛ یعنی راستی و حقانیت، یعنی ارزش های دینی و ارزش های الهی همراه با مجاهدت، این عامل معنوی قدرت است. این قدرت ماندگار است.»[xix][xix]
مقام معظم رهبری درباره قدرت معنوی می فرمایند: «برای آن قدرتی که متکی به عوامل معنوی قدرت است، مسأله اساسی، جهت گیری آن قدرت است، جهت گیری آن قدرت چیست؟ صلاح و فلاح انسان، نجات انسان از مصائب مادی و معنوی، نجات انسان از بی عدالتی... نجات انسان از چنگال قدرت جمعی غافل... گرفتاری بزرگ شر همیشه این بوده است.»[1][xx]
آن رهبر فرزانه ارزش گذاری حقیقی را مبتنی بر امور معنوی و باطنی می دانند و در یک موازنه حقیقی قدرت معنوی را قوی تر از قدرت مادی می دانند.
مقام معظم رهبری معتقد است، «امروز دنیای اسلام تا حدود زیادی قدرت خود را شناخته و می داند که می تواند قدرتمنـد باشـد. اگر تهدیـد بـزرگ است، فـرصت هم بسیـار زیـاد است. این ما هستیم که باید تلاش کنیم.»[xxi][xxi]
سه- بیداری ملت ها
یکی دیگر از مکانیسم های رسیدن به نظام بین المللی عادلانه، به بیداری و آگاهی ملت های تحت ستم مربوط است؛ زیرا تا زمانی که ملل محروم نسبت به نظام سلطه بینش سیاسی لازم را پیدا نکنند، امکان استمرار نظام سلطه و حفظ وضع موجود وجود ندارد.
مقام معظم رهبری برای بیداری ملت ها در مقابله با نظام سلطه جهانی نقش مهمی قائل هستند؛ «در مقابل روح سرکش و طغیان گری که امروز استکبار دارد، فقط یک عامل وجود دارد که می تواند آن را مهار کند و جلوی این طغیان گری را بگیرد و آن، بیداری و اراده ملت هاست؛ وقتی ملتی بیدار است، حقوق خود را می شناسد، دشمن را می شناسد. هدف او را می داند و تصمیم می گیرد در مقابل او بایستد.»[xxii][xxii]
آنچه ملت ها را به تغییر وضع موجود و رسیدن به نظام عادلانه جهانی ترغیب می سازد، ناشی از اصل محوری عدالت، در نظم نوین جهانی است؛ زیرا با اجرای عدالت، به مهمترین نیازهای بشری پاسخ داده می شود.
«ملتها عدالت را دوست دارند، تشنه عدالت هستند و اگر ببینند ملتی پرچم عدالت را در دست گرفته است و در مقابل قلدری ها و زورگویی های عالم و در راه عدل، فداکاری و ایستادگی می کند، دلگرم و امیدوار می شوند.»[1][xxiii]
از سوی دیگر آنچه به تحقق عدالت اجتماعی یاری می رساند، مربوط به تربیت انسانهاست که از نقش تعیین کننده برخوردار می باشد. رهبر معظم انقلاب بر لزوم مقابله با قدرت های بزرگ از طریق بیداری ملت ها تاکید دارند:«بیداری ملت ها و آگاهی یافتن آنان از ماهیت و نقش نظام سلطه، بزرگترین پشتوانه دولت های جهان سوم و ما به قدرت حقیقی در برابر سلطه است.» [xxiv][xxiv]
ایـشان قدرت واقعـی را مربوط به ملتها مـی دانند و آنگاه با توجه به تقابل قدرتهای استکباری با ملتها، نظام بین الملل آینده را از آن اسلام و انسانهای آگاه و بیدار می دانند.
چهار- ارائه الگو
از دیدگاه مقام معظم رهبری «اسلام قادر است که مسلمانان و همه انسانیت را نجات دهد؛ مشروط بر آن که درست شناخته و سپس درست به آن عمل شود.»[1][xxv]
ایشان درباره وضعیت جهان و خـلا ایـدئولـوژی می فرماینـد: «امروز دنیا دچار خلا ایدئولوژی است. در هیچ نقطه ای از دنیا هیچ فکر روشن و ثابتی که جوامع بتوانند بر محور آن حرکتی را برای خود ساماندهی و آینده ای را تصویر کنند وجود ندارد. اسلام امروز فرصت دارد تا در دنیا خود را مطرح کند. اسلام روی نقاطی تکیه کرده است که آرزوی دیرین انسان ها از اول تاریخ بشر تا امروز بوده است. اسلام روی عدالت و اخوت و برادری و کرامت انسانی تکیه کرده، امروز بشر تشنه این هاست، بشر تشنه کرامت و عدالت و انسانیت واقعی است.»[1][xxvi]
مقام معظم رهبری ضمن بیان وضعیت کنونی نظام بین المللی، بر ضرورت ارائه الگو اشاره دارند و در این زمینه می فرمایند: «امروز در سرتاسر دنیا، میلیاردها انسان زیر فشار سنگین ظلم و بی عدالتی قدرتهای بزرگ دست و پا می زنند. آنها یک نمونه احتیاج دارند و یک الگو می خواهند و شما می خواهید آن الگو را نشان دهید. بار بسیار سنگین و کار بزرگی است! البته راه عملی وجود دارد، این راه پیمودنی است و ما تا امروز پیموده ایم و به فضل الهی و... این راه را تا آخرین مرحله با موفقیت خواهیم رفت و به ملتها و مستضعفان و جویندگان حق، راه و سر منزل را نشان خواهیم داد.»[xxvii][xxvii]
3- هندسه نوین جهانی و خواست رهبری
«امـروز تاریـخ جهان، تـاریخ بشریـت، بر سر یک پیچ بزرگ تاریخی است. دوران جدیدی در همه عالم دارد آغـاز می شود.»[xxviii][xxviii]
مقام معظم رهبری بارها نظم مستقر بین المللی را به چالش کشیده اند. از نظر ایشان، نشانه های بروز نظام نوین چند وجهی در اکنون برجسته است؛ زیرا هندسه غلط بین المللی موجود از ساختارهای معیوب، مقابل نظام یک جانبه گرایی سلطه، منسوخ، ناعادلانه و غیر دموکراتیک تشکیل شده است که نیازمند بازنگری است. در واقع نظم بین المللی جهانی در دهه های اخیر بیشتر دستخوش انواع تحولات شده است که همگی حاکی از ناراضی بودن اکثر بازیگران بین المللی از وضع موجود و نظم مستقر است. تحولات سال های اخیر در خاورمیانه و دنیای اسلام نیز حکایت از اعتراض به نظم مستقر به رهبری آمریکا دارد. ایدئولوژی های گذشته و حال، مطابق با نیازهای امروز بشر نیست و بسیاری از ملت ها در پی تغییرات اساسی هستند. این نشان می دهد که هندسه جدید جهانی در حال شکل گیری است.
1-3- توجه به خدا
بر اساس بیانات رهبر انقلاب، یکی از عناصر هندسه نوین جهانی، توجه به خداوند متعال است. نشانه بزرگ و واضح این دوران، عبارت است از توجه به خدای متعال و استمداد از قدرت لایزال الهی و تکیه به وحی.[1][xxix]
بشر امروز، که به علت سیاست برخی از کشورها غرق در لذایذ مادی شده است، در درون خود نوعی خلاء را احساس می نماید. ره آورد چنین سیاست هایی برای بشر امروز یا پوچ گرایی ارزش هایی اخلاقی و معنوی درونی است، یا غرق ماندن در امور مادی و ظاهری.
اما در مقابل، دهه هاست که جمهوری اسلامی ایران و رهبری بر توجه به خدا به عنوان تنها راه درمان تاکید نموده اند. در هندسه درونی و بیرونی به سیاست های دولت های غربی، موج بیداری اسلامی و استقلال و تاکید ملت ایران بر حقوق خود بدون ترس و واهمه از تهدیدها و غیره، بیانگر تغییر وضع موجود در آینده نزدیک است که خداوند و امور دینی به جایگاه واقعی خود باز خواهد گشت.
2-3- بازگشت به دین و مذهب
موج بیداری اسلامی اکنون کشورهای عربی را در نوردیده است و هر روز گستره آن افزایش می یابد. اگر چه کشورهای غربی سعی دارند با فشار و نفوذ، این موج را از مسیر اصلی خود منحرف نمایند، اما این واقعیتی اجتناب ناپذیر است که خواست و اراده ملت ها را به راحتی نمی توان منحرف کرد.
به همین علت، مقام معظم رهبری، با حساسیت ویژه ای از پیچ تاریخی سخن گفتند؛ زیرا به این امر واقف بودند که کشورهای غربی اگر بتوانند اراده دولتمردان کشورهای دستخوش تحول را آن گونه که می خواهند جهت دهند، اراده ملت ها آن گونه که امروز هست باقی خواهد ماند و در آینده غالب خواهد شد. ایشان به صراحت اعلام نمودند که: «یک پیچ تاریخی جلو بشریت گذاشته شد؛ یعنی روند به سمت مادی گرایی بود و یک پیچ به سمت معنویت داده شد. در گذشته به سمت مادی گرایی پیش می رفت، ولی یکی از برکات حضرت امام(ره)، انقلاب اسلامی و شهدا این بود که نه تنها حاکمیت دین را در جامعه بر پا کردند، بلکه جهان را به سمت خدا پیش بردند.»[xxx][xxx]
3-3- معنویت گرایی
بیل مایرز روزنامه نگار و محقق آمریکایی طی ده برنامه متوالی که از شبکه تلویزیونی PBS بخش شد، با ارائه تحقیقات خود در این زمینه اظهار داشت: «مردم در سراسر جهان از مادی گرایی و ماتریالیسم خسته شده اند و به سرعت به سوی معنویت باز می گردند و این بازگشت چندی است که آغاز شده است. مقام معظم رهبری همواره تاکید بر معنویت بشری دارند و در این زمینه به جد معتقدند که «این قرن، قرن معنویت است.»[xxxi][xxxi]
حاکمیت ارزش های معنوی و الهی روندی است که پس از انقلاب اسلامی ایران آغاز شد. در سال های گذشته، جمهوری اسلامی ایران گام های زیادی برای بازگشت امور معنوی به زندگی بشر برداشته است. توجه به این امور، بخش مهمی از شاکله سیاست خارجی ایران را نیز تشکیل می دهد. وضعیت نگران کننده شهروندان کشورهای غربی برای دولتمردان این کشور نیز مشخص شده است و آن ها برنامه هایی را برای بازگشت برخی امور معنوی در پیش گرفته اند.
4-3- سرکوب دیکتاتوری ها(داخلی و بین المللی)
هندسه نوین جهانی با سرکوب دیکتاتـوری ها، در دو عـرصه داخلـی و بیـن المللـی، همراه خواهد شد. دیکتاتـور هایی که اکنون زمام امور را در کشورهایشان در دست دارند، در پیچ تاریخی سقوط خواهند کرد و در هندسه نوین، جایگاهی نخواهند داشت. علاوه بر سقوط دیکتاتور های داخلی، در عرصه بین المللی نیز شاهد سقوط دیکتاتوری های بین المللی و نهادهایشان خواهیم بود. از منظر معظم له، «نظم آرمانی، در نقطه مقابل نظام سلطه قرار دارد که در قرن های اخیر، قدرت های سلطه گر غربی و امروز دولت زورگو و متجاوز آمریکا مدعی و مبلغ و پیش قراول آن بوده اند و هستند.»[1][xxxii]
منظور از دیکتاتوری های بین المللی، کشورهای زورگو، نهادهای بین المللی غیر مستقل و نهادهای اقتصادی هستند که سقوط خواهند کرد و چهره اتوپیایی خود را از دست خواهند داد. ایالات متحده در هندسه نوین جایگاه ابرقدرت را قطعاً از دست خواهد داد و سایر کشورهای زورگو نیز مجبور خواهند شد در سیاست های خود تجدید نظر کنند.
در هندسه نوین جهانی، اقتصاد بین الملل و نهادهای اقتصـادی بین المللـی، همچون بـانک جهانی، صنـدوق بیـن المللی پـول و سازمان تجارت جهانـی که به باور «جری منـدر»(رئیس همایش بین المللـی جهانی شدن 4 آوریل 2000) «تثلیث نامقدس» هستند، نیازمند بازنگری اساسی اند. سیاست های اقتصادی این نهادها به حدی یکجانبه و دیکتاتورگونه است که حتی انتقاد بسیاری از درون خود این نهادها را بر انگیخته است.
در هندسه نوین جهانی، به دلیل عدالت خواهی ملت ها و دولت ها، نهادهای بین المللی قدیمی مانند شورای امنیت، مشروعیت خود را از دست می دهند. زمانی اهمیت این موضوع دو چندان می شود که بدانیم اصلاح شورای امنیت با حیات سازمان ملل متحد گره خورده است. لزوم بازنگری در این امتیاز ویژه و همچنین کل ساختار شورای امنیت، از ملزومات ادامه حیات کارآمد سازمان به حساب می آید که اهمیتی فوق العاده را برای نه تنها سازمان، بلکه برای کل جهان پدید آورده است.
در اعلامیه هزاره و طبق بند 30 قطعنامه 55/2 مجمع عمومی، از کلیه دولت ها خواسته شده است، با کنار گذاردن اختلافات، تمام سعی خود را برای اصلاحات جامع شورای امنیت در تمامی جوانب مبذول دارند. کوفی عنان دبیرکل سابق نیز به صراحت اعلام داشته بود که هیچ اصلاحی در سازمان ملل بدون اصلاح در ساختار شورای امنیت کامل نخواهد بود.[xxxiii][xxxiii]
در میان نهادهای بین المللی سیاسی نیز، شورای امنیت ناعادلانه ترین ساختار را دارد. رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز بارها از شورای امنیت سازمان ملل متحد انتقاد کرده اند و این مسئله را صراحتاً اعلام داشته اند. خبرگزاری فرانسه نیز در این باره نوشت: «آیت الله خامنه ای، رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران، در سخنان آغازین نشست گروه نم در تهران، که بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، در آن حضور دارد، از "دیکتاتوری"شورای امنیـت سازمان ملل انتـقاد کرد و گفت این سازمان از ساختـاری غیـر دموکراتیـک و ناعـادلانـه برخوردار است.»[xxxiv][xxxiv]
5-3- تبادل قدرت و توانایی های عمومی
طبق برآورد آیت الله خامنه ای، هندسه جدید جهانی، عرصه مبادله قدرت و توانایی ها میان کشورها خواهد بود. در نظر رهبری، کشورهای در حال توسعه و عدم تعهد باید نقش بیشتری را در معادلات جهانی پذیرا باشند و در برابر زورگویی های قدرت های بزرگ سر خم ننمایند؛ «در جهت تبادل قدرت و توانایی های عمومی بین شرق و غرب یا بین بخشی از ملت های دنیا با بخش دیگر، پیداست که به سوی تحولات تازه ای داریم پیش می رویم.[xxxv][xxxv]
کشورهای اثرگذاری مانند ایران نیز نقش مهمی در انتقال توانایی های خود در عرصه های مختلف سیاسی و تکنولوژیک خواهند داشت. در هندسه نوین آرمانی، رقابت وجود خواهد داشت، اما مبارزه قدرت طلبی نفی خواهد شد. به دلیـل حساسیـت کنونـی نظام بین الملل و قرار گرفتن در پیچ تاریخی، کشوری مثل ایران که روح استقلال و عدالت خواهی خود را حفظ نموده است، با رهبری متفاوت آیت الله خامنه ای، نقش ویژه ای خواهد داشت.
4- نقش جهان اسلام و ایران در نظم آینده بین المللی
از نظر مقام معظم رهبری، جهان اسلام به دلیل پیشرفت های اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیک و حتی جمعیتی، نقش ویژه ای در آینده هندسه جهانی خواهد داشت. امام خمینی(ره) نیز پیش تر بر بازگشت به اسلام تاکید می نمودند. ایشان در صحیفه نور(ج 12، ص 282) می فرمایند: «ما تا به اسلام بر نگردیم، تا به اسلام رسول الله بر نگردیم، مشکلاتمان سر جای خودش هست، نه می توانیم قضیه فلسطین را حلش کنیم و نه افغانستان را و نه سایر جاها را. ملت ها باید برگردند به صدر اسلام. اگر حکومت ها هم به ملت ها برگشتند که اشکالی نیست و اگر بر نگشتند، ملت ها باید حساب خودشان را از حکومت ها جدا کنند. چنان که مشاهده می شود، پیش بینی حضرت امام کاملاً تحقق یافته است و مقام معظم رهبری نیز بر اساس آن اکنون بیشترین نقش را در بازگشت مسلمانان به اسلام واقعی و همچنین وحدتشان ایفا می نمایند.
مسلمانان جهان اکنون در جای جای نقاط کره زمین پراکنده شده اند و مسلمانان در کشورهای اروپایی و آمریکا جزء اقلیت اثرگذار محسوب می شوند. کشورهای مسلمانی مانند ترکیه، مصر و ایران بدون تردید نقش بیشتری در آینده تحولات جهانی خواهند داشت. جایگاه ایران به دلیل ماهیت نظام خود و نقش مقام معظم رهبری در وحدت مسلمانان، استکبار ستیزی و عدالت خواهی، برجسته خواهد بود.
رهبر جمهوری اسلامی ایران در این میان، به عنوان رهبری معنوی، به دنبال وحدت و جلوگیری از تفرقه و اختلاف میان مسلمانان است. هندسه نوین جهانی زمانی وارد عرصه عملیاتی تر خواهد شد که مسلمانان با بصیرت، اختلاف افکنی و فرافکنی، بیگانگان را مدیریت نمایند تا باعث ارتقا و قدرت مسلمانان در عرصه جهانی گردند. رهبر ایران از هر نشست و کنفرانس بین المللی مسلمانان استفاده کرده اند و وحدت مسلمانان را به عنوان فصل الخطاب مطرح نموده است.
5- دوره گذار از نظم کنونی به نظم جدید
نظم مستقر بین المللی، همان گونه که اشاره شد، از مولفه هایی تشکیل شده است که روز به روز در حال کمرنگ تر شدن است. لیبرالیسم دیگر آن ماهیت بی رقیبی پس از فروپاشی نظام دو قطبی را ندارد. پایان تاریخ تحقق نیافته است و تاریخ از نو نوشته خواهد شد. دوره گذار در این پیچ تاریخی بسیار حساس است. در این پیچ، انواع تحولات در حال وقوع است که نوید بخش برقراری هندسه نوین جهانی است. هر دوره گذاری همواره با سختی ها و چالش هایی مواجه است که با مدیریت صحیح می توان چالش های آن را تا حد ممکن تقلیل داد و به روند گذار سرعت بخشید.
تحولات جهان عرب که منتهی به سقوط دیکتاتوری های برخی کشورها گردید و بسیاری برای تحقق آن جان خود را از دست دادند، بخشی از هزینه های این دوره گذار است. این دوره در ابتدای راه قرار دارد و باید منتظر تحولات بعدی بود و قطعاً هزینه های دیگری در پیش خواهد بود. آنچه در این دوره حائز اهمیت است، توجه بیشتر ملت ها به مولفه های ذکر شده در هندسه نوین است. بخشی از پازل هندسه نوین جهانی اکنون تکمیل شده است. در دوره گذار، کشورهای مستقل و منتقد وضع موجود، نقش ویژه ای خواهند داشت. این دسته از کشورها می توانند با همسویی نظرات و تصمیمات، وضع غیرعادلانه کنونی جهان را بیشتر به چالش بکشند.
[vii][vii]هادی آجیلی، صورت بندی گفتمان اسلامی در روابط بین الملل، انتشارات دانشگاه امام صادق 1389، ص 389
[xxix][xxix]بیانات رهبری در دیدار شرکت کنندگان در اجلاس جهانی «جوانان و بیداری اسلامی» در تاریخ 10/11/1391
[xxxi][xxxi]بیانات در دیدار شرکت کنندگان در اجلاس جهانی «جوانان و بیداری اسلامی» در تاریخ 10/11/1391
[xxxii][xxxii]بیانات در دیدار شرکت کنندگان در مراسم افتتاحیه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد 9/6/1391
[xxxiii][xxxiii]Annan, kofi. A., (2010), “strengthening the united nations” Available at: http://www.un.org/lergerfreedom/chap5.html
علیرضایی
975/701ب/ر
ارسال نظرات