سیستم بانکی تفاوتی میان بهره و ربا قائل نیست
حجت‌الاسلام سید محمد کاظم رجایی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، در پاسخ به این پرسش که« چه کنیم که ریشه ربا در جامعه قطع شود؟» حرمت ربا را از نظر منابع اسلامی بسیار شدید دانسته و گفت: ربا در اصل به معنای زیاده در چیزی است و اصل بحث ما درباره قسمت دوم ربا یعنی ربای قرضی است، اگر در قرارداد قرض شرط شود که طرف مقابل در ازای گرفتن قرض، مبلغ افزون بر قرض را به صاحب مال دهد، این ربای حرام است.
وی ادامه داد: در حقیقت ربای در قرض سه شاخص اساسی دارد، یعنی در قرارداد ذکر شود و مازاد بر اصل پول دریافت شود و در این زیاده به صورت مشروط ذکر گردد، این ربای حرام است و باید از ان در جامعه اجتناب شود.
خلط در مسأله ربا
این استاد حوزه و دانشگاه، خلط در مسأله ربا در جامعه را یکی از خطرات اقتصادی برشمرده و اظهار داشت: در جامعه ما در اکثر موارد، ربا داده می‌شود و اسم آن را بهره و سود می‌گذارند، در حالی که این بهره و سود همان ربای حرام است و فرقی نمی‌کند که نام آن را چه چیزی تعبیر کنیم.
وی افزود: الآن سودهایی که در برخی از بانک‌های کشور به نام بهره گرفته می‌شود، سه مشخصه ربا را دارد و حتی ادعای حقوقی نیز می‌توان بر این سود حمل کرد و این به خاطر عوض شدن فرهنگ اقتصاد اسلامی در جامعه است.
مشروعیت کارمزد بانکی
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) خاطر نشان کرد: ربا مصرفی یا تولیدی هیچ فرقی با هم ندارد و اگر در قرض دادن، زیاده بر اصل سرمایه گرفته شود، ربا و حرام است و با عوض کردن نام ربا به نام بهره، نمی‌توان به ربا مشروعیت داد، البته بحث کارمزد خارج از ربا است.
وی ابراز داشت: در قرآن شدیدترین برخورد و خطاب‌ها نسبت به رباخوار آمده است و به جنگ با خدا و رسولش تعبیر شده است که این حرمت بالای ربا را می‌رساند، در قرآن کریم در حدود هفت آیه صریح درباره حرمت و خطرات ربا ذکر شده است و حرمت این مسأله به صورت تدریجی بوده است.
ربا و فلاکت جامعه
حجت الاسلام رجایی یاد آور شد: اگر قرآن کریم حکم محاربه را به ربا خوار داده است، به دلیل این است که رباخوار به جامعه اسلامی و اقتصاد مسلمین ظلم می‌کند و باید شدیدترین برخورد با ربا خوار شود، چون جامعه را به سوی فلاکت سوق می‌دهد.
وی تأکید کرد: در حقیقت شخص ربا دهنده مال و سرمایه خود را به تملیک گیرنده ربا در می‌آورد و سودی که از این پول بعد از مدتی به دست می‌آید، به ربا دهنده می‌رسد، در صورتی که باید به ربا گیرنده برسد و این رشد سرمایه حرام است، اگر این رشد بین دو طرف تقسیم شود، این مشارکت اسلامی است و دیگر ربا نیست، اما رشد سرمایه حاصل از ربا به گیرنده داده می‌شود و ضربات شدیدی به تولید و عدالت جامعه وارد می‌کند.
عدم حساسیت سیستم بانکی به ربا
این استاد حوزه و دانشگاه با بر شمردن عوامل ربا در جامعه، گفت: بدون شک ربا از نظر قوانین جامعه به شکل علنی ممنوع است، ولی در سیستم بانکی ربا دیده می‌شود، علت اصلی آن نیز عدم حساسیت سیستم بانکی به حرمت ربا است.
وی ادامه داد: متأسفانه ملاک ارزیابی بانک، میزان سود و بهره‌ای است که بانک دریافت می‌کند و هر بانکی سود بیشتری کسب کند، کارایی بهتری دارد و عملاً سیستم بانکی وارد بحث ربا می‌شود.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، عدم اعتقاد مسؤولین و سیستم بانکی را به حرمت ربا را از خطرات موجود نظام اقتصادی برشمرد و اظهار داشت: مشکل اصلی در اقتصاد کشور، عدم التزام سیستم بانکی به حرمت ربا است، شرایطی در بانک وجود دارد که فرقی میان بهره و ربا نمی‌دانند.
وی افزود: معاملات صوری در بانک باید اصلاح شود، منشأ ربا در جامعه، سیستم بانکی است، و اگر قرض‌الحسنه در کشور رواج یابد، دیگر ربا منتفی می‌شود، در روایت از امام رضا(ع) آمده است: «حرمت ربا به خاطر این است که مردم به سمت معروف بروند»، اگر سیستم قرض‌الحسنه در کشور رسمی شود، دیگر انگیزه ربا در جامعه قطع می‌شود.
تحول در سیستم بانکی
حجت الاسلام رجایی تحول در سیستم بانکی را بهترین راهکار ریشه کنی ربا دانسته و تأکید کرد: جامعه ما نیازمند به یک تحول بزرگ در سیستم بانکی است و یک رجل شجاع می‌خواهد که وارد مسأله ربا شود و تحول اساسی و ساختاری در نظام بانکداری بدون ربا به وجود آورد.
وی ادامه داد: در تحول ساختاری مخالف نیز وجود دارند و در قصه ربا ذی‌نفع هستند که باید جلوی آن‌ها ایستاد، طرح تحولی هم که در دولت نهم مطرح شد، در مقام عمل انجام نشد و سیستم بانکی کشور در مقابل آن ایستاد، باید سیستم بانکی اصلاح شود تا ربا حل شود.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان بیان داشت: نقش حوزه در این مسأله زیاد است، ورودی حوزه ضعیف است و سهم حوزه در تحقیقات کارشناسی اقتصاد، کم است، باید تعداد زیادی از پژوهشگران حوزوی وارد سیستم اقتصادی و بانکی شوند و برای حل مسأله ربا به تحقیقات دامنه دار بپردازند.
شایان ذکر است، مقام معظم رهبری در دیدار جوانان خراسان شمالی به ارائه فهرستی از آسیب‌های سبک زندگی پرداختند و بیست پرسش مطرح کردند، پرسش‌های زیر بخشی از پرسش‌های مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری است:
چرا فرهنگ کار جمعی در جامعه ما ضعیف است؟
علت کار گریزی چیست؟
چرا در روابط همسایگی‌مان رعایت‌های لازم را نمی‌کنیم؟
چرا در زمینه فرهنگ رانندگی، مردمان منضبطی به طور کامل نیستیم؟
حد زادوولد در جامعه ما چیست؟
الگوی تفریح سالم چیست؟
نوع معماری در جامعه ما چگونه است؟ چقدر متناسب با نیازهای ماست؟
در بین ما دروغ چقدر رواج دارد؟
چرا در برخی از بخش‌های کشورمان طلاق زیاد است؟
علت پرخاشگری و بی‌صبری در میان بعضی از ماها چیست؟
چقدر به قانون احترام می‌کنیم؟ علت قانون گریزی در برخی از مردم چیست؟
انضباط اجتماعی در جامعه چقدر وجود دارد؟
وجدان کاری در جامعه چقدر وجود دارد؟
چرا برخی از حرف‌های خوب، ایده‌های خوب، در حد رؤیا و حرف باقی می‌ماند؟
چه کنیم که ریشهٔ ربا در جامعه قطع شود؟
آپارتمان‌نشینی چقدر برای ما ضروری است؟
تجمل‌گرایی چیست؟ بد است؟ خوب است؟ چقدرش بد است؟ چقدرش خوب است؟
چرا در بین بسیاری از مردم ما مصرف‌گرایی رواج دارد؟
چرا پشت سر یکدیگر حرف می‌زنیم؟
چرا در برخی از بخش‌های کشورمان روی آوردن جوان‌ها به مواد مخدر زیاد است؟
چرا صلهٔ رحم در بین ما ضعیف است؟
آپارتمان‌نشینی چقدر برای ما ضروری است؟ چقدر درست است؟
طراحی لباسمان چقدر متناسب با نیازهای ما و عقلانی و منطقی است؟
آرایش در بین مردان و زنان چقدر درست است؟
آیا ما در معاشرت‌های روزانه، به همدیگر به طور کامل راست میگوییم؟
بعضی‌ها با داشتن توان کار، از کار می‌گریزند؛ علت کار گریزی چیست؟
علت پرخاشگری و بی‌صبری و نا بردباری در میان بعضی از ماها چیست؟
حقوق افراد را چقدر در رسانه‌ها ، در اینترنت و... مراعات می‌کنیم؟
تولید کیفی در بخش‌های مختلف، چقدر مورد توجه و اهتمام است؟
چرا به ما میگویند که ساعات مفید کار در دستگاه‌های اداری ما کم است؟
چرا در بعضی از شهرهای بزرگ، خانه‌های مجردی وجود دارد؟ این بیماری غربی چگونه در جامعه ما نفوذ کرده است؟
چه کنیم که طلاق و فروپاشی خانواده، آنچنان که در غرب رایج است، در بین ما رواج پیدا نکند؟
چه کنیم که زن در جامعه ما، هم کرامت و عزتش حفظ شود، هم وظائف اجتماعی‌اش را انجام دهد و هم حقوق اجتماعی و خانوادگی‌اش محفوظ بماند؟
چه کنیم حق همسر، حق فرزندان رعایت شود؟/978/ت301/ن