نشست نقد کتاب «عقل دینی و هوش روانشناختی» برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی نقد کتاب «عقل دینی و هوش روانشناختی» با حضور حجت‌الاسلام رحیم میردریکوندی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و نویسنده این کتاب و ناقدان حجت‌الاسلام مسعود آذربایجانی، قائم مقام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و محمد فنایی اشکوری، نویسنده و پژوهشگر حوزوی در انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام میردریکوندی به بیان گزارش از مباحث ارائه شده در این کتاب و روند شکل‌گیری این موضوعات پرداخت و گفت: عقل دینی و هوش روانشناختی یکی نیستند و با هم تفاوت‌هایی دارند.

وی افزود: هوش هیجانی جزیی از عقل است و با هوش شناختی تفاوت‌هایی دارد.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار داشت: مقیاس اسلامی سنجش عقل از روایی و اعتبار لازم، 89 درصد و 94 درصد تا 96 درصد، برخوردار است.

ارجاعات از منابع اصیل و دست اول صورت نگرفته است

در ادامه این نشست محمد فنایی اشکوری، نویسنده و پژوهشگر حوزوی، به نقد این کتاب پرداخت و گفت: طرح مسائل انتقادی در این جلسه چیزی از ارزش آن اثر کم نمی‌کند و باید توجه داشت اقدام به نقد یک اثر حاکی از اهمیت آن است.

وی با اشاره به این‌که این نقد از دیدگاه قرآنی دینی است، افزود: رویکرد نویسنده این کتاب فلسفی نیست، هرچند که در برخی جاها به این مطالب اشاره کرده است.

این نویسنده و پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: یکی از مطالبی که در این کتاب بسیار دیده می‌شود استفاده از منابع دست دوم بوده است در حالی که منابع دست اول آن وجود داشته است.

وی ادامه داد: تاریخ فلسفه «الفاخوری» کتاب معتبری نیست و نویسنده مطالبی از ابن‌سینا، ملاصدرا و فارابی را از این کتاب نقل کرده حال آن‌که منابع دست اول آن وجود داشت.

فنایی اشکوری تصریح کرد: معانی واژه‌های قرآنی یا ارجاعاتی که به تفسیر المیزان داده‌اند از منابع اصیل صورت نگرفته است و این امر از ارزش استنادی کتاب کاسته است.

وی ابراز داشت: استفاده از پایان‌نامه‌ها اشکالی ندارد اما این مطلب زمانی مجاز است که نویسنده پایان‌نامه حرف تازه‌ای را مطرح کرده باشد نه این‌که همان مطالب در کتاب‌های مشابه وجود داشته باشد.

این نویسنده و پژوهشگر حوزوی با اشاره به چکیده‌های پایان هر فصل در این کتاب، گفت: نویسنده این کتاب فهرستی از مباحث را در این کتاب آورده است، خلاصه هر فصل حاوی جان کلام آن فصل و نتایج آن است اما نویسنده تنها فهرست مطالب آن کتاب را آورده است.

وی با بیان این‌که در باب هوش و عقل و نسبت این دو در این کتاب نکات فراوانی گفته شده است، ادامه داد:‌ در برخی از این نکات ناهماهنگی وجود دارد، شاید مقایسه عقل و هوش بر اساس نسبت‌های منطقی چهارگانه صحیح نبوده است.

فنایی اشکوری خاطرنشان کرد: در این کتاب به مفهوم عقل کلی و جزیی اشاره شده است که با تعریف کلی عرفا درباره عقل تفاوت‌ دارد، عقل عملی عقل جزیی کوته‌بین و حساب‌گر است، محاسبات آن هم در حوزه و حدود نیازهای مادی است اما عقل کلی عقل دوراندیش است که در بند نیازهای مادی نیست، آن عقل کلی نظری و عملی دارد.

وی گفت: در جایی در این کتاب اشاره شده است که دلیل محدود بودن عقل متناهی بودن آن است، بهتر است در این جا بگوییم عقل چون مخلوق است محدود و نیازمند است.

این نویسنده و پژوهشگر حوزوی ابراز کرد: «کودکان عقل ندارند و هوش ندارند» مفهومی است که در این کتاب به آن اشاره شده است، آیا بهتر نیست گفته شود که عقل کودکان به اندازه کافی رشد نکرده است و باید گفت هوش آنان نیز به قدر کافی در حال رشد است.

وی با بیان این‌که در این کتاب اشاره شده است که عقل قوه‌ای است که قضاوت و انتخاب ارزشی انجام می‌دهد، گفت: در کتاب «عقل دینی و هوش روانشناختی» آمده است که هوش قدرت انتخاب بر اساس شرع است، اگر ما این مسأله را بپذیریم باید بگوییم که فقط مسلمانان عقل دارند.

فنایی اشکوری افزود: برخی عقل خوبی هم دارد اما وقتی نفس اماره فعال می‌شود جهت حرکت عقل را کنترل می‌کند.

وی افزود: آیا در تفاوت شناخت عقل و هوش گرفتن آمار صحیح است؟ این آزمونی که مؤلف این کتاب انجام داده حجیتی ندارد، زیرا این بحثی علمی است و عرفی اجتماعی نیست، حتی اگر این امر را به عنوان مؤید انجام داده است نیز صحبت در این است که این امر چه اندازه می‌تواند مؤید باشد.

این نویسنده و پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: جایگاه عقل و هوش به درستی در این کتاب تبیین نشده است، همچنین بهتر بود جایگاه عقل در برابر شهود، احساس نیز معلوم شود.

بر اساس این گزارش در ادامه حجت‌الاسلام مسعود آذربایجانی، قائم مقام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به نقد این کتاب پرداخت و گفت: نویسنده در این کتاب کار درخوری انجام داده است و مقایسه میان عقل و هوش امری بدیع است.

وی با اشاره به این‌که ساختار این کتاب به شکل پایان‌نامه‌ای است، تصریح کرد: این ساختار پایان‌نامه‌ای در کتاب حفظ شده است و در نهایت مانند پایان‌نامه به پرسش‌های ابتدای پایان‌نامه پاسخ گفته‌اند./914/پ202/ن