در جدیدترین شماره اقتصاد اسلامی می‌خوانیم؛
تأثیر بحران اقتصادی جهان بر بانکداری اسلامی
خبرگزاری رسا ـ چهل و دومین شماره فصلنامه اقتصاد اسلامی از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری انجمن اقتصاد اسلامی ایران منتشر شده است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، اقتصاد اسلامی نشریه‌ای علمی پژوهشی است که به مدیر مسؤولی علی اکبر رشاد و سردبیری عباس عرب‌مازار هر سه ماه یکبار از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری انجمن اقتصاد اسلامی ایران منتشر می‌شود.
در شماره 42 این فصلنامه می‌خوانیم: «درآمدی بر روش علم اقتصاد اسلامی»، «نظام‌نامه حقوق اقتصادی در قرآن کریم»، «اقتصاد اسلامی و دلالت‌های نظریه انتخاب عمومی»، «مبانی، اهداف و جایگاه وقف در مکتب اقتصادی اسلام»، «ارائه چارچوب مفهومی در بازاریابی براساس مبانی اسلامی»، «تأثیر بحران اقتصادی جهان بر بانکداری اسلامی»، «مدل جدید تجهیز و تخصیص منابع بانکی با رویکرد تعدیل نقش پول».
درآمدی بر روش علم اقتصاد اسلامی
سیدحسین میرمعزی
چکیده: در مقاله پیش‌رو با مروری بر نظرهای اقتصاددانان مسلمان؛ مانند سیدمحمدباقر صدر، محمدعمر چپرا، شوقی دنیا، انس زرقا درباره ماهیت و روش علم اقتصاد اسلامی، نظر منذر قحف در این‌باره به صورت مفصل نقد و بررسی شده و اثبات می‌شود که افرادی که در این‌باره سخن رانده‌اند، برخی قدم های منطقی پژوهش درباره روش علم اقتصاد اسلامی را برنداشته‌اند؛ بنابراین به نتیجه‌های منسجم و متقنی دست نیافته‌اند. مقاله با نتیجه‌گیری‌های روش‌شناسانه مفید، اصول و معیارها و نقشه راهی برای ادامه مطالعات پیشنهاد می‌دهد.
نظام‌نامه حقوق اقتصادی در قرآن کریم
سیدمحمدرضا سیدنورانی
سیداحسان خاندوزی
چکیده: اگرچه مکتب‌های گوناگون درباره منشأ و منبع حقوق با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند؛ اما عمده آنها در بازگرداندن عدالت به مسأله حق مشترک هستند. بر این اساس دست‌یابی به نظریه عدالت اسلامی محتاج استخراج دقیق و جامع حقوق اجتماعی، اقتصادی، سیاسی از منابع اسلامی خواهد بود؛ نیز شاخص‌سازی و نظارت بر بهبود یا وخامت عدالت اقتصادی در جامعه مستلزم شناخت حقوق اقتصادی انسان‌ها و اموال است. با توجه به تشتت مبانی نظری و ارزشی حقوق اقتصادی، معتبرترین راه برای نظام اسلامی، تدوین فهرست حقوق اجتماعی ـ اقتصادی مبتنی بر قرآن کریم و سنت است. مقاله پیش‌رو که حاصل یک قرآن‌پژوهی تفصیلی است، گامی برای شناخت حقوق اقتصادی مندرج در قرآن کریم شمرده می‌شود. در این جهت تمام آیه‌های اقتصادی قرآن کریم مورد تَأمل قرار گرفته؛ سپس مجموع یافته‌ها در قالب چهار دسته حقوق اقتصادی ارائه شده است. مروری بر یافته‌های ذیل هر یک، نکته‌های بدیع و آموزه‌های برجسته‌ای در اقتصاد اسلامی را پیش‌روی خواننده قرار می‌دهد. گستره و دامنه حقوق اقتصادی در قرآن کریم مؤید این نکته است که عدالت اقتصادی در قرآن کریم، ماهیتی بسیار فراتر از نظریه‌های متعارف عدالت اقتصادی دارد.
اقتصاد اسلامی و دلالت‌های نظریه انتخاب عمومی
الیاس نادران
محمدجواد رضایی
چکیده: دولت در جایگاه نهادی مؤثر در تخصیص منابع، اهمیت بسیاری در تحلیل‌های اقتصادی دارد. به همین علت درک فرایند تصمیم‌گیری در این نهاد، گامی اساسی برای تبیین عملکرد اقتصادی و ارزیابی کارایی آن است. مقاله پیش‌رو با برشمردن برخی فروض، شیوه تحلیل‌ها و دلالت‌های سیاستی نظریه انتخاب عمومی، نخست در پی‌ارزیابی مطالعه‌های موجود در دانش اقتصاد اسلامی در این‌باره است و با دیدی آسیب‌شناسانه به این مطالعه‌ها، در پی به دست دادن برخی مؤلفه‌های تحلیلی و کاربردی نظام تصمیم‌گیری عمومی از دید اسلامی است. قصد نهایی مقاله تأکید بر این امر است که مؤلفه‌هایی مانند کارایی، توجه به رضایت افراد جامعه و مقابله با فساد و رانت‌جویی پیش از این نه تنها به خوبی در منابع اسلامی مورد توجه قرار گرفته؛ بلکه مورد استفاده و توصیه پیشوایان شیعه نیز بوده است. سرانجام نیز براساس پاسخ به پرسش‌های تحقیق، چارچویی کلی برای نظام تصمیم‌گیری عمومی با توجه به موارد شکست دولت و مبتنی بر آموزه‌های اقتصاد اسلامی پیشنهاد شده است.
مبانی، اهداف و جایگاه وقف در مکتب اقتصادی اسلام
ناصر جهانیان
چکیده: نهاد وقف در طول تاریخ از آسیب‌های نهادهای مذهبی؛ مانند تقلیل انگیزه‌های معنوی و عدالت‌خواهانه مصون نمانده است؛ بنابراین باید جایگاه وقف در مکتب اقتصادی اسلام که متکفل بحث‌های انگیزشی، هدفی، و متولی مسائلی مانند مالکیت، آزادی اقتصادی و عدالت اجتماعی است. بررسی شده و منشأ این نهاد در ساختار روابط بین بخش خصوصی و بخش دولتی مشخص شود.
فرضیه مقاله، اکتشاف جایگاه وقف و تبیین این نکته است که وقف اولا بالذات احسان است و چهره اخلاقی دارد؛ از این‌رو، بخش سوم اقتصاد متکفل نهاد وقف است؛ ثانیا، بالعرض عدالت است و چهره حقوقی دارد و مصالح واقف، موقوفه و موقوف علیهم باید لحاظ شود؛ از این رو، دولت اسلامی در چارچوب آزادی‌های اقتصادی و عدالت اجتماعی حق نظارت داشته و حاکمیت دولت را در حفظ و ارتقای مصالح واقف، موقوفه و موقوف علیهم اعمال می‌کند. بنابراین وزارت اوقاف باید در کشورهای اسلامی پدید آمده تا متکفل وظیفه حاکمیتی دولت در برابر حفظ و ارتقای این مصالح باشد. روش تحقیق در مرحله گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است. در استنتاج‌‌های قرآنی، حدیثی و فقهی مطابق روش تحلیل متون عمل می‌شود. در بحث‌های اقتصادی به روش تحلیل عملی خواهد شد.
ارائه چارچوب مفهومی در بازاریابی براساس مبانی اسلامی
میرزا حسن حسینی
لطف الله فروزنده دهکردی
فاطمه عیدی
چکیده: تجارت جایگاه بایسته‌ای در نظام ارزشی اسلام دارد تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن کریم به بیان جزئیات یکی از مسائل اقتصادی؛ یعنی تنظیم اسناد تجاری اختصاص یافته است. فلسفه بازاریابی شرق و غرب در عمل نتوانسته است به تمام نیازها و مصالح مادی و معنوی انسان و جامعه پاسخ دهد.
بشریت امروز بیش از هر زمان دیگری تشنه معارف حیات‌بخش اسلام در تمام زمینه‌ها از جمله بازاریابی است. بازاریابی اسلامی به عنوان رشته جدید نتیجه تحولات در اقتصاد جهانی است؛ بنابراین ارائه مدل‌های اسلامی درباره بازاریابی از ضروریات غیرقابل انکار است.
هدف از تحقیق پیش‌رو استخراج ویژگی‌ها و ابعاد بازاریابی اسلامی از دیدگاه قرآن کریم و سنت و ارائه چارچوبی مناسب جهت به کارگیری در کشورهای اسلامی است. رویکرد پژوهش اکتشافی ترکیبی (کیفی ـ کمی) است. نتیجه‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها، نشانگر آن است که مولفه‌های بازاریابی اسلامی در سه بعد مبانی اعتقادی و اصول، ارتباطات و ابزارها قابل دسته‌بندی هستند.
تأثیر بحران اقتصادی جهان بر بانکداری اسلامی
محمدنقی نظرپور
فاطمه رضایی
ایوب خزایی
چکیده: بحران اقتصادی جهان اثر به‌سزایی بر بانکداری متعارف داشت؛ به گونه‌ای که این نظام دچار اختلال و افت معناداری شد؛ اما این در حالی است که بانکداری اسلامی در طول بحران ثبات خود را حفظ کرد؛ بنابراین بررسی چگونگی عملکرد بانک‌های اسلامی در خلال بحران و شاخصه‌های مؤثر بر مصونیت این نظام از بحران اخیر امری ضروری به نظر می‌رسد. به همین منظور مقاله پیش‌رو به روش توصیفی و تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به دنبال اثبات این فرضیه است که بانکداری اسلامی توانسته از بحران اقتصادی جهان مصون بماند، به طوری که میزان دارایی‌های بانک‌های اسلامی با وجود بحران به رشد خود ادامه داده است.
نتیجه‌های حاصله بیانگر این واقعیت است که بانک‌های اسلامی در طول بحران نه تنها ثبات خود را حفظ کرده‌اند؛ بلکه نرخ‌های رشد فزاینده‌ای را نیز تجربه کرده‌اند. از جمله دلایل این امر می‌توان به مواردی مانند ممنوعیت انجام معامله‌های ربوی، تأکید بر قراردادهای واقعی، توزیع ریسک سرمایه‌گذاری، برقراری ارتباط میان عرضه پول و بخش واقعی اقتصاد، انعطاف‌پذیری هزینه‌های جذب سرمایه و محدودیت فعالیت‌های سفته‌بازی در نظام بانکداری اسلامی اشاره کرد.
مدل جدید تجهیز و تخصیص منابع بانکی با رویکرد تعدیل نقش پول
مصطفی سلیمی‌فر
محمدعلی ابوترابی
چکیده: قانون بانکداری بدون ربا از زمان تصویب و اجرا تاکنون دستاوردهای قابل توجهی به دنبال داشته؛ اما در عین حال با چالش‌ها و انتقادهای بسیاری روبه‌رو است. به نظر می‌رسد یکی از علل ریشه‌ای این مشکلات وجود وضعیت تورمی در اقتصاد ایران طی سه دهه اخیر است که به طور معناداری کارایی عقدهای اسلامی مورد استفاده را متأثر ساخته است. مقاله پیش‌رو در حقیقت کوششی برای ارائه مدل جدید از تجهیز و تخصیص منابع بانکی است تا در وضعیت تورمی، کارایی قابل قبولی در اجرا داشته باشد و از سوی دیگر، به عنوان زیربخشی از الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی قابل تأمل، تکامل و نقد باشد.
روش مقاله، روش توصیفی ـ تحلیلی است. مدل پیشنهادی آن، تجهیز و تخصیص منابع را نه براساس قراردادهای مبتنی بر مبالغ پولی؛ بلکه بر مبنای پشتوانه‌ای از سبدی از دارایی‌های مالی و واقعی مطرح می‌سازد. در این جهت، افزون بر توضیح مدل پیشنهادی و تبیین مزیت‌های اجرای آن، رابطه تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها و تغییرات قیمت سکه طلا و نیز قیمت دلار در ایران با استفاده از رهیافت خود برگشت با وقفه‌های توزیعی مورد آزمون قرار گرفته است که نتیجه‌های به دست آمده گویای آن است که طلا می‌تواند جایگزین خوبی از جهت حفظ ارزش پول باشد؛ اما دلار به علت تحمیل سازوکار تعیین قیمت به وسیله بانک مرکزی و غیرواقعی بودن ارزش آن در بازار داخلی، چنین قابلیتی در اقتصاد ایران ندارد.
گفتنی است، چهل و دومین شماره فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی در قطع وزیری، 32 صفحه و به قیمت چهار هزار تومان از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری انجمن اقتصاد اسلامی ایران منتشر شده است. /920/پ202/ق
ارسال نظرات