شماره 45 ـ 46 فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام منتشر شد
خبرگزاری رسا ـ شماره 45 ـ 46 فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام به همت دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام منتشر شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شماره 45 ـ 46 فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام با هفت مقاله علمی تاریخی به همت دانشگاه باقر العلوم علیه السلام وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
در این شماره می خوانید: وضعیت سیاسی تشیع از اضمحلال صفویه تا کریم خان زند، چالش سنت با دین در بعد اقتصادی در عصر نبوی، کارکردهای نظام تیمار و علل فروپاشی آن در امپراتوری عثمانی، درآمدی بر روش و بینش تاریخی اسکندر بیگ منشی ترکمان در عالم آرای عباسی، فتوحات مسلمانان در قفقاز، ثوری ها و حنبلی های اصفهان و تاریخ اجتماعی.
وضعیت سیاسی تشیع از اضمحلال صفویه تا کریم خان زند
حسین ایزدی
فاطمه پهلوان پور
چکیده: مذهب تشیع که از ابتدای ورود اسلام به ایران در اشکال و فرق مختلف در این سرزمین رواج یافت، تا زمان صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع دوازده امامی، رسمیت پیدا نکرد. با ظهور صفویه، زمینه برای انتخاب تشیع به عنوان مذهب رسمی و مورد حمایت حکومت فراهم شد و به دنبال آن، علمای شیعه از جایگاه بسیار مؤثر و نفوذ سیاسی ـ اجتماعی برخوردار شدند. پس از زوال صفویه به دست افاغنه که پیرو مذهب اهل سنت و جماعت بودند، جایگاه تشیع و علمای شیعه بسیار تضعیف گردید. هم چنین، بعد از نابودی افغان ها، نادر شاه برای پیش برد مقاصد سیاسی خود، محدودیت هایی را برای مذهب تشیع و علمای آن ایجاد کرد، اما در زمان کریم خان زند تا حدود زیادی اوضاع تشیع و علمای شیعه بهبود یافت. در واقع، تشیع در این دوران دچار فراز و نشیب شدیدی شد. چگونگی برخورد حکومت ها دراین فاصله زمانی با شیعیان و علمای شیعه و وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تشیع در این دوران، موضوع مورد بحث این مقاله است.
چالش سنت با دین در بعد اقتصادی در عصر نبوی
هدیه تقوی
چکیده: پیش از ظهور اسلام، شیوه های اقتصادی شبه جزیره عربستان منطبق با سنت های اجتماعی رایج در این سرزمین بود و بر مبنای اشرافیت طلبی، نابرابری و استثمار فقرا قرار داشت. ظهور اسلام در شبه جزیره، ارزش های جدیدی را در عرصه اقتصاد ارائه کرد که در موارد بسیاری با سنت های پیشین متفاوت بود. این ارزش ها، بر مبنای عدالت اقتصادی پایه ریزی شد و مهم ترین اصول آن عبارت بود از: انففاق، اعطای صدقه و دادن ارث به زنان. قوانین اقتصادی اسلام با واکنش هایی منفی از سوی مسلمانان سنت مدار یعنی کسانی که متمایل به سنت های اجتماعی اعراب در بعد اقتصادی بودند، مواجه شد، اما با مجاهدت آرمان گرایان یعنی افرادی که برای اجرای ارزش های دینی تلاش می کردند، فرامین خداوند و پیامبر صلی الله علیه و آله از قوانین اقتصادی، آموزه های اقتصادی دین در عصر نبوی اجرایی شد. در این مقاله تلاش می شود علل واکنش مسلمانان سنت مدار نسبت به قوانین اقتصادی اسلام در عصر نبوی بررسی گردد.
کارکردهای نظام تیمار و علل فروپاشی آن در امپراتوری عثمانی
سید مسعود شاهمرادی
کیومرث عظیمی
چکیده: نظام تیمار پایه و اساس دستگاه اداری، نظامی و مالی امپراتوری عثمانی را تشکیل می داد. گسترش و اهمیت اقطاع در دولت عثمانی از آن جا پیداست که بیشتر متصرفات آنان در سرزمین های اروپایی و عربی در اقطاع امرا و سرداران قرار می گرفت. در واقع بخش بزرگی از قلمرو امپراتوری عثمانی از اقطاع های جنگی تشکیل می گردید که اغلب آن ها را به عنوان اقطاع به سرداران فاتح آن ولایت ها و ایالت ها می دادند. اصطلاح های «تیمار»، «زعامت» و برخی واژه های دیگر در سرزمین های امپراتوری عثمانی به معنای «اقطاع» یا انواعی از آن به کار برده می شد. سیستم تیمار عثمانی که از سیستم اقطاع سلجوقی گرفته شده بود، مانند تشکیلات اداری از بیگلربیگی گرفته تا سپاهی، نماینده اختیارات اجرایی سلطان در ایالت ها بود. نظام تیمار و زعامت به سبب برخی تحولات در شیوه تیمار داری ولایت های امپراتوری در دوران متأخر، به تدریج رو به ضعف نهاد تا این که در سال 1839 میلادی از طرف محمود دوم، هم زمان با خط شریف گل خانه به کلی کنار زده شد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و از طریق مطالعه کتاب خانه ای در صدد بررسی تحول نظام تیمار، کارکردهای آن، وظایف صاحبان تیمار در برابر حکومت مرکزی عثمانی و دلایل فروپاشی نظام تیمار در امپراتوری عثمانی است.
درآمدی بر روش و بینش تاریخی اسکندر بیگ منشی ترکمان در عالم آرای عباسی
فاطمه سرخیل
چکیده: مجموعه کتاب های تاریخی دوره صفویه، حلقه ارتباط میان اندیشه تاریخ نگاری دوره های قبل از عصر صفوی و پس از آن است. عالم آرای عباسی تألیف اسکندر بیگ منشی ترکمان یکی از مهم ترین این آثار و اوج تکامل تاریخ نگاری عصر صفوی محسوب می شود که به تاریخ سلسله صفوی از آغاز تا مرگ شاه عباس اول پرداخته است. دراین پژوهش، مهم ترین مؤلفه هایی که اسکندر بیگ منشی در روش نگاری تاریخ به کار برده است و هم چنین بینش تاریخی او که در نحوه تحلیل و تبیین رخدادها توسط وی نقشی مؤثر داشت، بررسی می گردد.
فتوحات مسلمانان در قفقاز
سید سجاد حسینی
جعفر آقازاده
چکیده: پس از شکست ایرانیان در نبرد نهاوند (21 هجری قمری)، برای این که امکان دفاع منسجم و یک پارچه از ایرانیان گرفته شود، به فرمان عمر، ایالت های ایرانی یکی پس از دیگری، مورد حمله مسلمانان قرار گرفت. در راستای این سیاست، اعراب مسلمان پس از فتح آدربایجان به سمت قفقاز حرکت کردند و آن جا را فتح نمودند. نخستین فتوحات اسلامی در قفقاز از زمان خلافت عمر تا پایان حکومت معاویه در چهار مرحله منقطع صورت گرفته و در عصر هر یک از خلفا با روش و رویکردی خاص و مبتنی بر سیاست های کلی خلیفه وقت پی گیری شده است. مسلمانان در این دوره توانستند بر مناطقی از قفقاز دست یابند که در گذشته زیر نظر حکومت ساسانی بود، ولی فراتر از مرزهای ساسانی، با مقاومت شدید خزرها مواجه شد و فتوحات متوقف گردید. در این پژوهش، نخستین فتوحات مسلمانان در منطقه قفقاز از زمان خلافت عمر تا پایان خلافت معاویه مورد بررسی قرار گرفته و به مسائلی چون نوع فتوحات، چگونگی فرمان دهی و سازمان دهی آن، تأثیر جغرافیای منطقه بر روند فتوحات، واکنش حکام و اهالی منطقه در برابر سپاهیان اسلام پرداخته است.
ثوری ها و حنبلی های اصفهان
ساسان طهماسبی
زینب فرخی
چکیده: مذهب ثوری و حنبلی از مذاهب اهل حدیث هستند که در قرون نخستین اسلامی، تحت تأثیر فضای فکری اصفهان که ویژگی اصلی آن، غلبه محدثان بود پیروان زیادی در این شهر یافتند. ابتدا ثوری ها بر شهر غلبه داشتند، ولی به تدریج جای خود را به حنبلی ها دادند. حنبلی ها که در بسیاری از موارد، ادامه دهنده راه ثوری ها بودند تا زمان روی کار آمدن سلجوقیان بر فضای فکری اصفهان حاکمیت بلا منازع داشتند و سیاست های مذهبی سلجوقیان و خواجه نظام الملک، زمینه تضعیف تدریجی این فرقه را فراهم کرد. مهم ترین ویژگی دوران تسلط حنابله بر اصفهان، سخت گیری نسبت به سایر فرقه های سنی و شیعه و مقابله با جریان های عقل گرا بود.
تاریخ اجتماعی
مترجم: حسن زندیه
چکیده: تاریخ اجتماعی یکی از گرایش های تاریخ است که حوزه وسیعی از جلوه های مختلف زندگی و فرهنگ انسان گذشته را بررسی می کند و به مطالعه ساختار، فرآیند و برآیند کنش آدمی می پردازد. این بخش از مطالعات تاریخی پس از توجه بیش از حد به تاریخ سیاسی که دربرگیرنده تاریخ فرادستان و حکومت گران است، به تاریخ فرودستان و نقش اجتماعی آنان توجه نموده است. تاریخ اجتماعی تعریف و تحدید مشخصی ندارد و اختلاف آرای فراوانی بر دایره شمول، ماهیت، مبانی و خاستگاه آن وجود دارد. همچنین، پرسش های فراوانی درباره ابعاد مختلف تاریخ اجتماعی مطرح شده اند که عبارتند از ارتباط تاریخ اجتماعی با سایر حوزه های تاریخ چگونه است؟ مثلا ارتباط تاریخ اجتماعی با تاریخ سیاسی و اقتصادی چگونه است؟ تاریخ اجتماعی چه تعامل، تمایز و تفاوتی با تاریخ فرهنگی دارد؟ ارتباط و تعامل آن با جامعه شناسی و مفاهیم آن چگونه است؟ تاریخ اجتماعی در میان حوزه های مطالعات تاریخی، از چه جایگاهی برخوردار است؟ و منابع مطالعاتی تاریخ اجتماعی کدامند و چه وجوه اشتراک و افتراقی با منابع گرایش های دیگر تاریخی دارد؟ این مقاله می کوشد موارد مذکور را بررسی نماید.
شماره 45 ـ 46 فصلنامه تخصصی تاریخ اسلام، به صاحب امتیازی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، و مدیر مسؤولی دکتر شمس الله مریجی، در 208 صفحه، با شمارگان 1500 نسخه و به قیمت 2100 تومان منتشر شده است./969/ت302/ق
ارسال نظرات